از پیشگامان شهادت در نهضت حسینی بود که پیش از مسلم بن عقیل به شهادت رسید. «هانی، از صحابه پیامبر بود و آن حضرت را دیده و با وی مصاحب داشت.بزرگ قبیله «مراد» بود و در کوفه میزیست.در رکاب امیر المؤمنین «ع»، نیز در سه جنگ جمل، صفین و نهروان شرکت داشت.در حرکت انقلابی حجر بن عدی بر ضد زیاد بن ابیه، از ارکان مهم به شمار میرفت.پس از آنکه «ابن زیاد» بعنوان والی جدید کوفه به این شهر آمد، مسلم بن عقیل، پس از آنکه هزاران نفر با وی بیعت کرده بودند، خانه هانی را مقر پنهانی خویش قرار داد.چون برای والی روشن شد که در نهضت مسلم، هانی از زمینهسازان و چهرههای مؤثر است، او را دستگیر، زندانی و شهید کرد.»(1)
هانی در کوفه، موقعیت ویژهای داشت.چندین هزار مرد مسلح و سلاح بر دوش، زیر فرمان داشت و از بزرگان و اشراف این شهر محسوب میشد.(2) حتی ابن زیاد که والی بصره و کوفه بود، به وی احترام میگذاشت و در کوفه به عیادت هانی آمد.ولی چون هانی به
مسلم بن عقیل پناه داده بود و حاضر نشد او را تسلیم ابن زیاد کند، مورد غضب قرار گرفت و توهین و شکنجه و سپس شهید شد.(3) هانی را پس از دستگیری و گفتگوهای تندی که با ابن زیاد داشت، دست بسته به بازار گوسفند فروشان برده و کشتند. قاتلش «رشید ترکی»، غلام ابن زیاد بود.شهادت او روز ترویه (هشتم ذیحجه سال 60) بود. درباره وی، عبدالله بن زبیر اسدی اشعاری گفته که مطلع آن چنین است:
اذا کنت لا تدرین ما الموت فانظری
الی هانی بالسوق و ابن عقیل(4)
هانی، هنگام شهادت، 83 و به قولی 90 سال داشت.روزی به شهادت رسید کهامام حسین «ع» از مکه به طرف کوفه حرکت کرد.قبر او در کوفه پشت قبر مسلم بن عقیل مشهور است و زیارتگاه اهل ولاست.در مفاتیح الجنان و کتب زیارت، زیارتنامهای برای آن شهید ذکر شده است (سلام الله العظیم و صلواته علیک یاهانی بن عروة…)(5)
1) انصار الحسین، ص 108.
2) سفینة البحار، ج 2، ص 723.
3) الاعلام، زرکلی، ج 8، ص 68.
4) الحسین فی طریقه الی الشهاده، ص 71.
5) بحار الانوار، ج 100، ص 429.
