نام نخستین ماه از ماههای دوازده گانه قمری.علت نامگذاری این ماه به محرم، آن بوده که در ایام جاهلیت، جنگ در این ماه را حرام میدانستند و روز اول محرم را اول سال قمری قرار میدادند.اما بنی امیه با ریختن خون سید الشهدا در این ماه و پدید آوردن حادثه کربلا، احترام ماه حرام را نگه نداشتند.امام رضا «ع» فرمود: در جاهلیت، حرمت این ماه نگاه داشته میشد و در آن نمیجنگیدند، ولی در این ماه، خونهای ما را ریختند و حرمت ما را شکستند و فرزندان و زنان ما را اسیر کردند و خیمهها را آتش زدند و غارت کردند و حرمت پیامبر را درباره ذریهاش رعایت نکردند.(1) به گفته سید حمیری:
فی حرام من الشهور احلت
حرمة الله و الحرام حرام(2)
در دوم ماه محرم الحرام سال 61 هجری، کاروان ابا عبدالله «ع» وارد کربلا شد و اردو زد. بتدریج بر سپاه کوفیان که آن حضرت را محاصره کرده بودند افزوده شد.روز نهم ماه محرم «تاسوعا» نام دارد و روز دهم آن «عاشورا»، روز شهادت سید الشهدا و یاران و فرزندانش در کربلاست.
از آنجا که ماه محرم، یادآور حادثه کربلا و عاشوراست، فرا رسیدن آن دلها را پر از غم میسازد و پیروان و شیفتگان امام حسین «ع»، از اول محرم، محافل و مجالسی را سیاهپوش کرده، به یاد آن امام شهید به عزاداری میپردازند.محرم همچون عاشورا، رمز احیای خاطره حماسههای کربلاست و نقش این ماه در حفظ دستاوردهای نهضت حسینی مهم است و در این ماه، سراسر کشورها و شهرهای شیعهنشین، به یاد شهیدان کربلا اشک میریزند و از عاشوراییان درس میگیرند.امام خمینی «ره» فرموده است: «محرم، ماه نهضت بزرگ سید شهیدان و سرور اولیاء خداست که با قیام خود در مقابل طاغوت، تعلیمسازندگی و کوبندگی به بشر داد و راه فنای ظالم و شکستن ستمکار را به فدایی دادن وفدایی شدن دانست.»(3)
خیز و جامه نیلی کن، روزگار ماتم شد
دور عاشقان آمد، نوبت محرم شد
ماه خون گواه آمد، جوش اشک و آه آمد
رایتسیاه آمد، کربلا مجسم شد
پای خون دل واکن، دست موج پیدا کن
رو به سوی دریا کن، ساحلی فراهم شد
هر که رو به دریا کرد، آبروی ساحل شد
خنده را ز خاطر برد، گریه محرم شد(4)
1) بحار الانوار، ج 46، ص 283 و 285، مناقب، ابن شهر آشوب، ج 4، ص 86.
2) مناقب، ج 4، ص 86.
3) صحیفه نور، ج 2، ص 11.
4) گلواژه، ج 2، ص 130.
