قبله ی اهل حقیقت کربلاست
کربلا، او قبله اهل ولاست
گر چه دارد کعبه، مروه با صفا
لیک، کی دارد منای کربلا؟
کعبه را گر زمزم است آب حیات
کربلا را آب خضر آمد فرات
رو نما عارف، صلات رکعتین
در خم ابروی محراب حسین
«کربلا»، مدفن سید الشهداست، سرزمینی که عظیمترین حماسه خدایی بشر، در
عاشورای سال 61 در آن اتفاق افتاد و موجش سراسر تاریخ و پهنه جهان را فرا گرفت. خاک آن، بوی خون میدهد و تربت کربلا مقدس و الهامبخش است و در فضیلت آن، روایات بسیاری نقل شده است.(1)
امام علی «ع» پس از جنگ صفین، هنگام عبور از کربلا همراه برخی همراهان، چشمانش پر از اشک شد و فرمود: اینجاست محل فرود آمدنشان… و اینجاست شهادتگاه عاشقان بینظیر که در گذشته و آینده، نمونه ندارند: «… مصارع عشاق شهداء لا تسبقهم من کان قبلهم و لا یلحقهم من بعدهم…»(2) و به همین خاطر، «کربلا» سمبل ایثار و جانبازی و شهادتطلبی و شوق و شور حماسی شناخته شده است و در طول تاریخ نیز، کانونعشقهای برتر بوده و همچون مغناطیسی، دلهای مشتاق و شیدای معرفت را به سوی خودکشیده است.در حماسه دفاع مقدس ایران نیز، بسیاری از رزمندگان اسلام، به شوق کربلا و زیارت حرم حسینی، جبههها را درمینوردیدند و با بعثیان کافر میجنگیدند و رو بهکعبه عشق، کربلای سید الشهدا «ع» شهید میشدند، چون کربلا سمبل هر جایی است که صحنه دیگری حق و باطل باشد.
در حسرت کوی کربلا میرفتند
مشتاق به سوی کربلا میرفتند
گلگون تن و خونین کفن و بیپر و بال
اینگونه به سوی کربلا میرفتند(3)
در روایات آمده است که سید الشهدا «ع» نواحی اطراف قبر خویش را از اهل نینوا و غاضریه به مبلغ شصت هزار درهم خریداری کرد و به خود آنان صدقه داد و با آنان شرط کرد که مردم را به جایگاه قبرش راهنمایی کنند و هر که را به زیارت آن حضرت آید، سه روز مهمان نمایند و پذیرایی کنند.(4)
باری، کربلا نام یکی از شهرهای کشور عراق است که در کنار رودخانه فرات قرارداشته است.این شهر، تا سال 61 هجری، بیابان بوده است.از آن زمان به بعد، بر اثر شهادت حسین بن علی «ع» در آن محل، بتدریج مورد توجه شیعیان آل علی قرار گرفت و پس از
بنای مرقدهای شهدا، متدرجا مرکز جمعیت گردید و امروز، یکی از شهرهایزیارتی عراق می‌باشد که قریب 65000 تن جمعیت دارد و در ماههای محرم و صفر و هنگام زمستان، به سبب ورود زایران، جمعیت شهر به 100000 تن میرسد.(5)
در این که «کربلا» یعنی چه و ریشه لغوی آن چیست و از چه گرفته شده، بحثهای مفصلی انجام گرفته است.(6) طبق برخی نقلها، این نام از ترکیب «کرب» و «ال» ساخته شدهاست، یعنی حرم الله، یا مقدس الله، «کرب» در لغت سامی به معنای «قرب» در عربی است (کرب: قرب).اگر «ال» هم به معنای «الله» باشد، کربلا به معنای محلی است که نزدخدا، مقدس و مقرب است، یا «حرم خدا» است.(7) برخی هم آن را ترکیب یافته از «کوربابل» دانستهاند، یعنی مجموعهای از آبادیها و روستاهای بابل.موقعیتی که کربلا در آن قرار دارد، در بین النهرین است.این منطقه در گذشتههای دور، مهد حوادث و احیانا تمدنها بوده است و بخشهای گوناگونی از این ناحیه، نامهای مختلف داشته است.کربلا، کور بابل، نینوا، غاضریه، کربله، نواویس، حیر، طف، شفیه، عقر، نهر علقمی، عمورا، ماریه و… که بعضی از اینها نام روستاها و آبادیهایی در این منطقه وسیع بوده است.(8)
حرم مطهر امام حسین «ع» که در این شهر قرار دارد، تاریخچهای مفصل دارد و در دورههای مختلف تاریخی، بنای آن تغییرات و تعمیراتی یافته است.کربلا، شهری است که خاندانهای ریشهدار در آن ساکن بودهاند.حوزه علمیه داشته و خانوادههایی شریف، ادیب و علمای برجسته از آن برخاسته و در آن زیستهاند.قبر حضرت عباس «ع» نیز درهمین شهر است.در قرون اخیر نیز شاهد تعدادی حوادث و انقلابها و فتنهها بوده است.(9) ولی به هر حال، در کربلا
بیش از نشانهای جغرافیایی و تاریخی، باید مفاهیم والای انسانیو شورگستریها و الهام بخشیهای قداست آفرین را سراغ گرفت.
1) ر.ک: سفینة البحار، ج 2، ص 11 و 475.معروفست که: «کل ارض کربلاء و کل یوم عاشورا».درباره این مرقد مطهر ازجمله «چهل حدیث کربلا»، نشر معروف نیز منتشر شده است. نیز «کربلا» از مؤلف، شر مشعر.
2) همان، ص 197 و 475.
3) علی مرادی.
4) مجمع البحرین، طریحی، واژه «کربل».
5) فرهنگ فارسی، معین.برای آشنایی با تاریخ این شهر از دیر باز تا عصر حاضر، ر.ک: «تراث کربلا» از سلمان هادی الطعمه (این کتاب به فارسی هم ترجمه شده است: میراث کربلا) همچنین ر.ک: «موسوعة العتبات المقدسه» جلد 8 (قسم کربلا) از جعفر الخلیلی.
6) از جمله ر.ک: «موسوعة العتبات المقدسه»، ج 8، ص 9 به بعد.
7) همان، ص 10.
8) تراث کربلا، ص 19.
9) ر.ک: «تراث کربلا»، سلمان هادی الطعمه.
