مقصود، مجموعه مفاهیم، سخنان، اهداف و انگیزهها، شیوههای عمل، روحیات واخلاقیات والایی است که در نهضت کربلا گفته شده یا به آنها عمل شده یا در حوادث آن نهضت، تجسم یافته است.این ارزشها و باورها هم در کلمات سید الشهدا «ع» و اصحاب و فرزند متجلی است، هم در رفتارشان در جریان آن قیام.فرهنگ عاشورا را باید از کسانی آموخت که دست و دلشان و فکر و عملشان در کار عاشورا بوده است.پیش از آنکه دیگران و نسلهای بعدی و تحلیلگران پس از واقعه بخواهند فرهنگ عاشورا را معرفی کنند، در حرفها و هدفهای خود نقش آفرینان حماسه کربلا، این فرهنگ، بوضوح مطرح شده است و بیواسطه آن را نشان میدهد.این فرهنگ را از خلال زیارتنامهها، مقتلها، رجزها، خطبهها و نیز بررسی حوادث و رخدادهای عاشورا میتوان استخراج کرد و همین فرهنگ است که در هر جا و در میان هر قومی باشد، کربلا آفرین میگردد و انسانها را مبارزانی با ستم و مدافعانی نسبت به حق تربیت میکند.
فرهنگ عاشورا همان زیر بنای عقیدتی و فکری است که در امام حسین «ع» و شهدای کربلا و اسرای اهل بیت «ع» بود و سبب پیدایش آن حماسه و ماندگاری آن قیام شد. مجموعه آن باورها و ارزشها و مفاهیم را میتوان در عنوانهای زیر خلاصه کرد: مقابله با تحریف دین، مبارزه با ستم طاغوتها و جور حکومتها، عزت و شرافت انسان، ترجیح مرگسرخ بر زندگی ذلت بار، پیروزی خون بر شمشیر و شهادت بر فاجعه، شهادت طلبی و
آمادگی برای مرگ، احیاء فریضه امر به معروف و نهی از منکر و سنتهای اسلامی، فتوت وجوانمردی حتی در برخورد با دشمن، نفی سازش با جور یا رضایت به ستم، اصلاح طلبیدر جامعه، عمل به تکلیف به خاطر رضای خدا، تکلیف گرایی چه به صورت فتح یا کشتهشدن، جهاد و فداکاری همه جانبه، قربانی کردن خود در راه احیاء دین، آمیختن عرفان باحماسه و جهاد با گریه، قیام خالصانه برای خدا، نماز اول وقت، شجاعت و شهامت دربرابر دشمن، صبر و مقاومت در راه هدف تا مرز جان، ایثار، وفا، پیروزی گروه اندک ولیحق بر انبوه گروه باطل، هواداری از امام حق و برائت و بیزاری از حکام جور، حفظکرامت امت اسلامی، لبیک گویی به فریاد استغاثه مظلومان، فدا شدن انسانها در راه ارزشهاو… .
برای تک تک محورهای یاد شده، میتوان از سخنان امام حسین «ع» و اصحابش، یا نحوه عمل و موضعگیری و جهاد و شهادتشان سند آورد و این فرهنگنامه را مستندترساخت.(1) این فرهنگ غنی و متعالی هم در حماسه سازان عاشورا بود، هم باید در پیروانامام حسین «ع» و مدعیان همخطی با جریان عاشورا و تداوم آن راه باشد و عاشورائیان، هم هوادار حرکتهای در راستای قیام کربلا باشند و هم بیزاری از ادامه دهندگان راه دشمنانسید الشهدا «ع» را نشان دهند، چرا که راضیان به آن جنایتها نیز ملعونند.در زیارتعاشوراست: «فلعن الله امة سمعت بذلک فرضیت به…» فرهنگ عاشورا، خط «ولایت وبرائت» است.
1) کتاب «پیامهای عاشورا» از مؤلف، انتشارات مرکز تحقیقات اسلامی سپاه، حاوی هفتاد و پنج پیام عاشورایی در زمینه های اخلاقی، سیاسی، عرفانی، تاریخی، اعتقادی و احیاگری است.
