برخی از کلمات سید الشهدا «ع» چه در فاصله مدینه تا کربلا و چه در روز عاشورا، دارای پیامهای مؤثر و دیدگاههای الهامبخش برای جهاد و کرامت است.این سخنان یا در ضمن خطبهها آمده است، یا رجزها و اشعار آن حضرت، و حالت شعاری به خود گرفته است.میتوان هدف حسینی و اندیشهها و روحیههای عاشورایی را از آنها دریافت و آن فرازهای فروزان را شعارهای نهضت عاشورا دانست.برخی از این شعارها چنین است:
1- «علی الاسلام السلام، اذ بلیت الامة براع مثل یزید»(1) (این را در پاسخ مروان درمدینه فرمود، که از آن حضرت میخواست تا با یزید بیعت کند تا بر مصیبت سلطه یزید بر حکومت اشاره کند).
2- «و الله لو لم یکن ملجا و لا ماوی لما بایعت یزید بن معاویة»(2) (در پاسخ برادرش محمد حنفیه فرمود و به قاطعیت در استمرار راه و هدف اشاره داشت).
3- «انی لا اری الموت الا سعادة و الحیاة مع الظالمین الا برما»(3) (خطاب به یارانش در کربلا و ارزشگذاری به شهادت).
4- «الناس عبید الدنیا و الدین لعق علی السنتهم یحوطونه مادرت معایشهم فاذا محصوابالبلاء قل الدیانون»(4) (در مسیر رفتن به کربلا در منزلگاه ذی حسم و اشاره به مفهوم آزمون و تصفیه شدن مردم در مواجهه با سختیهای راه).
5- «الا ترون ان الحق لا یعمل به و ان الباطل لا یتناهی عنه؟ فلیرغب المؤمن فی لقاء ربهمحقا…»(5) (در کربلا خطاب به اصحاب خویش فرمود و آنان را بر شهادت طلبی
ترغیب کرد).
6- «خط الموت علی ولد آدم مخط القلادة علی جید الفتاة»(6) (از سخنرانی امامحسین «ع» در مکه پیش از خروج به سوی کوفه، در میان جمعی از خانواده، یاران و شیعیان خویش که به زیبایی شهادت برای جوانمردان اشاره داشت).
7- «من رای سلطانا جائرا مستحلا لحرام الله، ناکثا عهده مخالفا لسنة رسول الله یعمل فی عباد الله بالاثم و العدوان فلم یغیر علیه بفعل و لا قول کان حقا علی الله ان یدخله مدخله»(7) (در منزلگاه بیضه، در مسیر کوفه، خطاب به سپاه حر و استناد حرکت انقلابی و اصلاحگرانه خود به سخن رسول خدا صلی الله علیه و آله).
8- «ما الامام، الا العامل بالکتاب و الآخذ بالقسط و الدائن بالحق و الحابس نفسه علی ذاتالله»(8) (امام این صفات امام راستین را در پاسخ به دعوتنامههای کوفیان نوشت وتوسط مسلم بن عقیل به کوفه فرستاد).
9- «سامضی و ما بالموت عار علی الفتی اذا ما نوی حقا و جاهد مسلما»(9) (شعر ازدیگری است، اما امام حسین «ع» آن را در پاسخ به تهدیدهای حر، در مسیر کوفه خواند و بی باکی خود را از رویارویی با شهادت نشان داد).
10- «رضی الله رضانا اهل البیت، نصبر علی بلائه و یوفینا اجر الصابرین»(10) (در خطبهای که هنگام خروج از مکه ایراد نمود، خطاب به اصحاب و یاران فرمود و مفهوم صبر و رضا را طرح کرد).
11- «من کان باذلا فینا مهجته و موطنا علی لقاء الله نفسه فلیرح معنا»(11) (در آستانهخروج از مکه به سوی کوفه فرمود و راه خونین و آمیخته به شهادت را ترسیم فرمود).
12- «انما خرجت لطلب الاصلاح فی امة جدی»(12) (در وصیت نامه سید الشهدا «ع» به
برادرش محمد حنفیه آمده است که قبل از خروج به سوی مدینه نوشت و انگیزه و هدف قیام را ترسیم نمود).
13- «لا اعطیکم بیدی اعطاء الذلیل و لا اقر اقرار العبید [لا افر فرار العبید]»(13) (در سخنرانی صبح عاشورا، خطاب به نیروهای دشمن فرمود، که خواستار تسلیم شدن آن حضرت بودند و او به شدت آن را رد کرد و نوعی بردگی و ذلت دانست).
14- «هیهات منا الذلة، یابی الله ذلک لنا و رسوله و المؤمنون…»(14) (در خطاب به سپاهدشمن فرمود، پس از آنکه خود را سر دوراهی ذلت و شهادت مخیر دید).
15- «فهل هو الا الموت؟فمرحبا به»(15) (در پاسخ عمر سعد، که نامهای به آن حضرت فرستاد و خواستار تسلیم شدن بود و استقبال از شهادت را نشان می داد).
16- «صبرا بنی الکرام، فما الموت الا قنطرة تعبربکم عن البؤس و الضراء الی الجنان الواسعة و النعیم الدائمة»(16) (خطاب به یاران فداکار خویش در صبح عاشورا، پس از آنکه تعدادی از اصحابش شهید شدند و دعوت آنان به مقاومت در راه رسیدن به بهشت).
17- «الموت خیر من رکوب العار
و العار اولی من دخول النار»(17)
(که روز عاشورا هنگام پیکار با سپاه دشمن به عنوان رجز حماسی میخواند و شهادت را بر ننگ تسلیم و ننگ را بر آتش دوزخ، ترجیح میداد).
18- «موت فی عز خیر من حیاة فی ذل»(18) (که مرگ سرخ، به از زندگی ننگین است).
19- «ان لم یکن لکم دین و کنتم لا تخافون المعاد فکونوا احرارا فی دنیاکم»(19) (در آخرین لحظات پیش از شهادت، وقتی شنید سپاه کوفه به طرف خیمههای حرم او حمله کردهاند، خطاب به پیروان ابو سفیان چنان فرمود و آنان را به آزاد زیستن و مردانگی و غیرت فراخواند).
20- «هل من ناصر ینصر ذریته الاطهار؟»(20) «هل من ذاب یذب عن حرم
رسول الله؟»(21) (وقتی سید الشهدا «ع» این نصرت خواهی و استغاثه را بر زبان آورد که همه یاران و بستگانش شهید شده بودند. در واقع یاری طلبیدن از همگان در طول تاریخ است، برای یاری حق و حمایت از مظلوم).
از مجموعه این جملات نورانی و حماسی که شعارهای حسین «ع» در نهضتش به شمار میآید، تاکید آن امام، بر مفاهیم و ارزشهای زیر به دست میآید: نابودی اسلام در شرایط سلطه یزیدی، حرمت بیعت با کسی چون یزید، شرافت مرگ سرخ بر زندگی ذلت بار، اندک بودن انسانهای راستین در صحنه امتحان، لزوم شهادت طلبی در عصر حاکمیت باطل، زینت بودن شهادت برای انسان، تکلیف مبارزه با سلطه جور و طغیان، اوصاف پیشوای حق، تسلیم و رضا در برابر خواسته خداوند، همراهی شهادت طلبان در مبارزات حقجویانه، حرمت ذلت پذیری برای آزادگان و فرزانگان مؤمن، پل بودن مرگبرای عبور به بهشت برین، آزادگی و جوانمردی، یاری خواهی از همه و همیشه در راه احقاق حق و…
بقا و جاودانگی عاشورا، در سایه همین تعلیمات و آرمانهاست که در کلام آن حضرت جلوهگر است و نهضتهای ضد ستم و ضد استبداد، همواره از این پیامها و درونمایهها الهام گرفتهاند.
درس آزادی به دنیا داد رفتار حسین
بذر همت در جهان افشاند، افکار حسین
«گر نداری دین به عالم، لااقل آزاده باش»
این کلام نغز می‌باشد ز گفتار حسین
«مرگ با عزت زعیش در مذلت بهتر است»
نغمهای می‌باشد از لعل دربار حسین(22)
1) موسوعة کلمات الامام الحسین، ص 284.
2) بحار الانوار، ج 44، ص 329، اعیان الشیعه، ج 1، ص 588.
3) بحار الانوار، ج 44، ص 381.
4) تحف العقول (چاپ جامعه مدرسین)، ص 245، بحار الانوار، ج 75، ص 117.
5) مناقب، ابن شهر آشوب، ج 4، ص 68.
6) لهوف، ص 53، بحار الانوار، ج 44، ص 366.
7) وقعة الطف، ص 172، موسوعة کلمات الامام الحسین، ص 361.
8) بحار الانوار، ج 44، ص 334.
9) همان، ص 378.
10) همان، ص 366، اعیان الشیعه، ج 1، ص 539.
11) همان.
12) مناقب، ابن شهر آشوب، ج 4، ص 89.
13) مقتل الحسین، مقرم، ص 280.
14) نفس المهموم، ص 131، مقتل خوارزمی، ج 2، ص 7.
15) موسوعة کلمات الامام الحسین، ص 382.
16) نفس المهموم، ص 135، معانی الاخبار، ص 288.
17) مناقب، ابن شهر آشوب، ج 1، ص 68.
18) بحار الانوار، ج 44، ص 192.
19) همان، ج 45، ص 51.
20) ذریعة النجاة، ص 129.
21) بحار الانوار، ج 45، ص 46.
22) حسین پیشوای انسانها، ص 70 (شعر از فضل الله صلواتی).
