سیره اخلاقی و رفتاری سید الشهدا «ع» نشان دهنده روح بلند او و تربیت در دامان پیامبر و علی «ع» و تجسم قرآن کریم در عمل و اخلاق اوست.مهمان نواز و بخشنده بود، به خویشاوندان رسیدگی میکرد، سائلان را محروم نمیگذاشت، به فقیران میرسید، برهنگان را پوشانده و گرسنگان را سیر میکرد، بدهی بدهکاران را میداد، بر یتیمان
(1)
شفقت و مهربانی داشت، ضعیفان را کمک و یاری میکرد، صدقاتش فراوان بود و مالی که به دستش میرسید میان تهیدستان تقسیم میکرد.بسیار عبادت خدا میکرد و روزه میگرفت، بیست و پنج بار پیاده به سفر حج رفت، شجاعتش زبانزد همگان بود، در میدان نبرد استوار و بی باک بود، ارادهای نیرومند و روحیهای والا داشت، هرگز ذلت و حقارت را نمیپذیرفت، مرگ را بر زندگی ذلیلانه ترجیح میداد، غیرتمند بود، صراحت لهجه و صلابت در بیان حق داشت، حلم و بردباری و تحملش بسیار بود، کریم و بزرگوار بود و با کمترین بهانهای غلامان و کنیزان خویش را آزاد میکرد، شبها انبان غذا به در خانه محرومان میبرد، متواضعانه با فقیران و مساکین همنشین و هم غذا میشد.امر به معروف و نهی از منکر را دوست داشت و از خلافها و جنایتهای ظالمان بشدت انتقاد میکرد، جوانمرد و با فتوت و اهل گذشت بود، کینه بدی کننده را به دل نمیگرفت، اهل عفو بود، بزرگی روح و کرم او همه را شیفته رفتارش میساخت، خانهاش پناهگاه و مرکز امید درماندگان بود، اهل شب زندهداری بود، در شب و روز هزار رکعت نماز میخواند، در ماه رمضان ختم قرآن میکرد، پولها و بخششهایی را که معاویه میفرستاد میگرفت و میان فقرا تقسیم میکرد، سالی یک بار نصف همه دارایی خود را در راه خدا به نیازمندان صدقه میداد، ثروت را ذخیره نمیکرد، محاسن خویش را خضاب میکرد.
خصلتهای برجسته و سیره متعالی آن حضرت، در صحنههای مختلف نهضت عاشورا نیز جلوه داشت.به عنوان نمونه: قاطعانه بیعت با یزید را رد کرد و از مدینه خارج شد، در سختترین شرایط محاصره و سختی و تشنگی در کربلا هم پیشنهاد تسلیم شدن و بیعت را نپذیرفت، عزتمندانه به استقبال شهادت رفت، جوانمردانه به حر و سپاه تشنه او در طول راه آب داد و بالاخره توبه حر را روز عاشورا پذیرفت، بیعتخود را از یاران برداشت تا هر که میخواهد برگردد، غلام و خادم خویش را هم آزاد گذاشت و از او خواست که اگر میخواهد برود، به یتیمان مسلم بن عقیل پس از شهادت پدرشان مهربانی کرد، شب عاشورا را برای مناجات و تلاوت قرآن و عبادت مهلت خواست، تا آخرین لحظات حتی در قتلگاه هم حالت تسلیم و رضا داشت، بر سختیها و شداید کربلا و شهادت اصحاب صبوری کرد، روز عاشورا با آن همه داغ و مصیبت و تشنگی و تنهایی چون شیر جنگید و
از انبوه دشمن نهراسید، قیام خویش را با انگیزه امر به معروف و نهیاز منکر دانست، بارها در طول سفر کربلا بیاعتباری دنیا را گوشزد کرد و زهد خویش را نشان داد، هتاکیهای دشمنان را روز عاشورا حلیمانه تحمل کرد، اثر انبانهایی که به خانه محرومان برده بود، پس از شهادتش بر پشت و دوش آن حضرت دیده شد.
1) این ویژگیهای رفتاری در منابع زیر آمده است: مناقب، ابن شهر آشوب، ج 4، ص 65، حیاة الامام الحسین، ج 1، ص 112، المحجة البیضاء، ج 4، ص 222، سیرة الائمة الاثنی عشر، ج 2، ص 29، کشف الغمه، ج 2، ص 226، بحار الانوار، ج 44، ص 189 و عوالم (ج 13، الامام الحسین) ص 59.
