یکی از منصبهای حضرت عباس «ع» در عاشورا.اصل آب رسانی به تشنگان در تعالیم
دینی بسیار پسندیده است.امام صادق «ع» فرموده است: «افضل الصدقة ابراد کبد حراء» برترین صدقه، خنک کردن جگر سوخته و تشنه است.و نیز فرموده است: «من سقی الماء فی موضع یوجد فیه الماء کان کمن اعتق رقبة و من سقی الماء فی موضع لا یوجد فیه الماء کان کمن احیی نفسا و من احیی نفسا فکانما احیی الناس جمیعا» هر که در جایی که آب هست مردم را سیراب کند، گویا بردهای را آزاد کرده است و هر که آب دهد در جایی که آب نیست، گویا کسی را زنده ساخته است و کسی که یک نفر را زنده کند، گویا به همه مردم حیات بخشیده است.و در روایت دیگری از امام باقر «ع» است که خداوند سقایی برای جگرهای تشنه را دوست میدارد: «ان الله یحب ابراد الکبد الحراء».(1)
در کربلا، آب رسانی به خیمهها و حرم سید الشهدا «ع» بر عهده اباالفضل «ع» بود و او را لقب «سقای دشت کربلا» دادهاند، مثل لقب قمر بنی هاشم، یا علمدار حسین: «و کان العباس السقاء، قمر بنی هاشم، صاحب لواء الحسین…»(2)
در ایام عاشورا و محرم نیز، عدهای به یاد آن حماسه و به نشانه سقایی حضرت عباس و تشنگی اهل بیت، به سقایی و آب دادن به مردم و دستههای عزادار میپردازند، چه با مشک، چه با آماده سازی منبع آب در معابر عمومی، یا تهیه آب خنک.و این را پیروی از شیوه مردانگی علمدار کربلا میدانند.البته سقایی، به معنای فروش آب و تقسیم آب درخانهها هم به عنوان یک حرفه، گفته میشده است.سقای کربلا، آن چنان فتوت داشت کهبا لب تشنه وارد فرات شد ولی خود، آب نخورد و ایثارگری را به اوج رساند و عاقبت هم روز عاشورا، جان را در راه آب آوری برای ذریه تشنه کام پیامبر از دست داد و دستانش قلم شد و مشک پر آب را نتوانست به خیام حسینی برساند و در کنار فرات، بر خاک افتاد.
بر توسن موج خشم، آوا زده بود
مانند علی بر صف هیجا زده بود
آبی مگر آورد حرم را ز فرات
سقای حسین، دل به دریا زده بود
سقای کربلا و علمدار شاه دین
فرزند شیر حق و هژبر کنامها
با کام تشنه آب ننوشیدی از فرات
یاد لب حسین و دگر تشنه کامها
افسوس شد امید تو از آب، نا امید
با اینکه شد ز جانب تو اهتمامها
دستت جدا شد از تن و دستخدا شدی
حق در عوض سپرد به دستت زمامها(3)
به محلی که مخصوص آب دادن به عزاداران و هیاتهاست، یا به ظرف بزرگی از سنگ که مخصوص این کار، تراشیده میشد، «سقاخانه» گفته میشد.به نوشته لغت نامه دهخدا:محلی که در آن آب ریزند که تشنگان خود را سیراب نمایند، جایی که در آنجا برای تشنگان آب ذخیره کنند و آنجا را متبرک دانند.
1) هر سه حدیث در وسائل الشیعه، ج 6، ص 330 و 331.
2) بحار الانوار، ج 45، ص 40.
3) سید رضا بهشتی «دریا».
