آنچه در راه طلب خسته نگردد هرگز
پای پر آبله و بادیه پیمای من است
غیر از عشق و محبت، که پای زائر را پیاده به مرقد حسین «ع» میکشاند و رنج سفر و خوف و خطر را به جان میخرد، پیاده روی برای زیارت سید الشهدا، ثواب بسیار دارد و مورد تاکید پیشوایان دین است.اما صادق «ع» فرموده است: «من خرج من منزله یرید زیارة قبر الحسین بن علی «ع» ان کان ماشیا کتبت له بکل خطوة حسنة و محا عنه
سیئة…»(1) هر کس به قصد زیارت امام حسین «ع»، پیاده از خانهاش خارج شود، خداوند در مقابل هرگام، برای او حسنهای مینویسد و گناهی از او میزداید.
یکی از زائران همیشگی حسین «ع» که هر ماه آن حضرت را زیارت میکرده، بخاطر پیری و ناتوانی، یک بار نتوانست برود.نوبت بعد که پیاده پس از چند روز راهپیمایی به حرم میرسد و سلام میدهد و نماز زیارت میخواند، در خواب، آن حضرت را میبیند که به وی میگوید: چرا به من جفا کردی، تو که نیکوکار بودی… (2) این شدت عنایت ائمه را به زائر پیاده میرساند. معاویة بن وهب (از اصحاب امام صادق علیه السلام) میگوید: خدمت آن حضرت رسیدم.در مصلای خود در خانهاش نشسته بود و پس از نماز با خداوند راز و نیاز میکرد.از جمله (در دعا نسبت به زائران قبر حسین «ع») میگفت: «خدای زائران قبر حسین را بیامرز، اینان که در این راه، پول خرج میکنند، بدنهای خود را در این راه در معرض قرار میدهند… خدایا رحمت کن بر چهرههایی که آفتاب، رنگ آنها را تغییر داده، صورتهایی که متوجه قبر ابا عبدالله است، چشمهایی که در محبت ما اشک میریزد… خدایا این جانها و بدنها را به تو میسپارم، تا کنار حوض کوثر به هم برسیم…»(3)
این سنت زیارت پیاده، از زمان ائمه بوده و تاکنون نیز ادامه دارد و اجر بیشماری برای آن نقل شده است. فاضل دربندی مینویسد: این پیاده بودن، یا به جهت فقیر بودن زائر است که نشان میدهد این زیارت، برخاسته از شوق و محبت است، یا به جهت آنست که زائر، خود را در برابر سلطان اقلیم جوانمردی و خورشید سپهر عصمت و شهادت کوچک میشمارد و در راه او، رنج سفر پیاده را بر خود هموار میکند و هر دو ارزشمند است.(4)
در عراق، از سالها پیش چنین رسم است که هیئتها، دسته‌ها و کاروانهایی کوچک یا بزرگ، در ایام خاصی از بصره، بغداد و عمدتا از نجف، برای زیارت کربلا پیاده حرکت میکنند.بویژه در ایام زیارتی خاص مثل نیمه شعبان، اول رجب، ایام عاشورا و اربعین بیشتر و پر شکوهتر است و اغلب، راه کنار ساحل فرات را انتخاب میکنند که از نجف تا کربلا 18 فرسنگ است و چند روز طول میکشد.در این کاروانهای زیارتی پیاده، علمای
بزرگ هم شرکت میکردند، همچون میرزای نایینی، آیة ا… کمپانی، سید محسن امین، وبسیاری از علمای معاصر.در این مسیر، دیدار با عشایر و فعالیتهای تبلیغی هم انجام میگرفت و شعارهایی هم مطرح میشد و روضهخوانی برگزار میگشت.
در ایام حکومتها بعثیها، این پیاده رویهای پر شکوه، آن هم از طریق جاده غیر رسمی کنار فرات، رنگ مبارزه و مخالفت با رژیم عراق هم به خود میگرفت و یک بار هم در ایام اربعین حسینی در سال 1397 ق.به درگیریهای سخت میان نیروهای بعثی با انقلابیون شیعه و کاروانهای زیارتی در طول راه و در حرم ابا عبدالله الحسین «ع» انجامید و کشتهها و مجروحان بسیاری داد،(5) و به «اربعین خونین» معروف شد.
در کوی عشق، درد و بلا کم نمیشود
از باغ خلد، برگ و نوا کم نمیشود
تیغ شهادتست دل گرم را علاج
این تشنگی به آب بقاء کم نمیشود
قاصد، تسلی دل عاشق نمیدهد
شوق حرم به قبله نما، کم نمیشود(6)
1) بحار الانوار، ج 98، ص 28، المزار، شیخ مفید، ص 30.
2) همان، ص 16.
3) همان، ص 52 و 8.
4) اسرار الشهادة، فاضل دربندی، ص 136، (چاپ سنگی).
5) شرح مبسوط ماجرا در کتاب «انتفاضة صفر الاسلامیه» از رعد الموسوی آمده است.
6) کلیات صائب تبریزی، غزل 1523.
