دسته: گروهی از مردم که در جایی گرد آیند و یا با هم حرکت کنند و کاری را انجام دهند. گروهی که با تشریفات خاصی در خیابانها و کوچهها حرکت میکنند و با هم اشعاری خوانند، برای اقامه عزاداری سید الشهدا و ائمه دیگر.(1) حرکتشان بصورتسینهزنی یا زنجیر زنی است. رواج آن بیشتر در عصر صفویه شکل گرفت.
اینگونه دستجات، برای خود نشانه و علامت و توغ و پرچم مخصوص و گاهی نام ویژهای داشتهاند و با نوعی سازماندهی مردمی در ایام عاشورا و روزهای دیگر به سوگواری میپرداختند.این مراسم، بویژه در عراق و شهرهایی چون نجف و کربلا، ریشهدارتر بوده است. مرحوم کاشف الغطاء مینویسد: «آغاز بیرون آمدن دستههای عزاداری برای سید الشهدا، پیش از هزار سال، در زمان «معز الدوله» و «رکن الدوله» بود، که دستههای عزاداران در حالی که برای حسین «ع» ندبه میکردند و شب، مشعلهایی به دست داشتند، بغداد و راههایش یکباره پر از شیون شد… این در قرن چهارم بود.و اگر بیرون آمدن این موکبها در راهها نبود، هدف و غرض از یادآوری حسین بن علی «ع» از بین
میرفت و ثمره فاسد میشد و راز شهادت حسین بن علی «ع» منتفی میگشت.»(2)
«موکب» یا «مواکب حسینی» نیز به همین حرکتهای جمعی بصورت عزاداری و پیمودن راهی با حالت عزا گفته میشود که در عراق، بویژه در ایام اربعین رواج و شور بیشتری دارد.در روزهای تاسوعا و عاشورا نیز در همه شهرها و روستاهای شیعهنشین رواج دارد.برخی از این دسته‌ها، تاریخچهای طولانی و گاهی مثلا چند صد ساله دارد (مثل دسته «طویرج» در کربلا) که در نسلهای پیاپی، سنتهای خویش را حفظ میکنند.(3)
دستههای عزاداری، نوعی تشکل و سازماندهی را تمرین میدهد که بر محور امامحسین «ع» است.این دسته‌ها و هیئتها، در افراد احساس مسؤولیت و شخصیت و اعتماد به نفس را تقویت میکند و به آنان نظم و نظام میبخشد، آن هم با محتوایی مقدس و آدابیخالصانه و عاشقانه و بدون حاکمیت زور و اعمال قدرت.
1) فرهنگ فارسی، معین.
2) المواکب الحسینیه، محمد حسین کاشف الغطاء، ص 15، (چاپ 1345 ق، نجف).
3) در زمینه تشکلها و اهداف دستههای عزاداری حسینی از جمله ر.ک: «المواکب الحسینیه، مدارس و معسکرات» از: سامی البدری، ص 34.
