محلی که امام حسین «ع» پس از رسیدن به سرزمین کربلا در آن سرزمین فرود آمد و خیمه زد. منطقه از آب فاصله داشت و با یک سلسله تپهها که از شمال شرقی تا جنوب و غرب کشیده میشد محاصره شده بود.مجموعه این منطقه، یک نیم دایره تشکیل میداد و اهل بیت در همین محل استقرار یافته بودند.از میدان درگیری و نیروهای دشمن فاصله داشت.در جایی بود که تیرهای اردوی دشمن به آنجا نرسد.ولی سپاه انبوه کوفه، محل را محاصره کردند.(1) خیمه حضرت زینب را پشت خیمه امام حسین نصب کردند و خیام جوانان بنی هاشم اطراف خیام زنان و اطفال بود.(2)
خیمههای افراشته، برخی محل اسکان نفرات بود و برخی خیمه آب و آذوقه و امکانات.خیمههای اصحاب، جدا از خیمه اهل بیت و بنی هاشم بود.آرایش خیمهها حالت نعل اسبی داشت، بگونهای که جمع و جور بود، نه متشتت و پراکنده، تا قابلحفاظت بیشتری باشد.در پشت این خیمهها خندق حفر شده بود تا از آن سمت، مورد تهاجم قرار نگیرند.برخی از خیمهها هم مخصوص سلاح یا نظافت بود.صبح عاشورا یاران امام به خیمه نظافت میرفتند و خود را تمیز میکردند.در مقابل همین خیمه بود که بریر بن خضیر با عبد الرحمن بن عبد ربه از خوشحالی و شوق شهادت شوخی میکردند.(3) کیفیت خیمههای حسینی در روز عاشورا از این قرار بوده است:
1-خیمه فرماندهی
2-خیمه امدادگران (اورژانس)
3-خیمه سقاخانه و آبرسانی
4-خیمه شهدا
5-خیمه انبار
6-خیمه نظافت و پاکیزگی
7-خیمه سنگری (فقط بعنوانسنگر استفاده میشده است)
8-خیمه حضرت سجاد «ع»
9-خیمههای یاران
10-خیمههای بنی هاشم
11-خیمههای خانوادگی (زنها، بچهها)
12-خیمه حضرتزینب «ع».(4) پس از شهادت امام حسین «ع» دشمن به خیام حمله آورد و آنها را غارت کرد و به آتش کشید.پیکر شهدای عاشورا، از میدان رزم به مقابل خیمهگاه آورده میشد.
«… آنچه اکنون در کربلا، در جنوب غربی حرم حسینی به نام خیمهگاه (مخیم) موجود است و زائران آنجا را زیارت کرده و به آن تبرک میجویند، در زمانهای قدیم نبوده است و بعدها در محل خیمهگاه امام حسین «ع» بنایی ساخته شد تا نشانی از آن مکان باشد.بنای فعلی ساختمان و قبه خیمهگاه، ساخته «مدحت پاشا» برای پذیرایی ناصر الدین شاه و درباریان او بوده و به قولی هم «عبد المؤمن دده» آن را ساخته است.»(5)
خیمه گاه امروز، محوطه ای است که اطراف آن حجره مانند است و در وسط محوطه بنایی نمادین است که از جلو، حالت تنظیم خیمه ها را میرساند و داخل آن جایگاه خیمه ی امام حسین و محراب آن حضرت و خیمه ی امام سجاد است و چاهی به نام «بئر العباس» در همین مکان است و به زیر ساختمان منتهی می شود و زیر زمین آن آب دارد. در گوشه ای از صحن این خیمه گاه، خیمه گاه حضرت قاسم قرار دارد.
1) حیاة الامام الحسین، ج 3، ص 93.
2) زندگانی سید الشهدا، عماد زاده، ص 329.
3) عوالم (امام حسین)، ص 245.
4) جزوه «تشکیلات توحیدی عاشورا»، فاطمی پناه، ص 28.
5) تراث کربلا، ص 111.
