بلا هم به معنای رنج و محنت و گرفتاری است، هم به معنای آزمایش و امتحان.اغلب، رنجها و گرفتاریها مایه آزمون انسانها در زندگی و در طریق دینداری است.کربلا (کرب وبلا) نیز آمیختهای از عظیمترین رنجها و محنتها بود و هم بزرگترین آزمایش تاریخی برایاهل حق و باطل، تا موضع خویش را مشخص سازند.وقتی سید الشهدا «ع» به این سرزمینرسید، پرسید: اینجا چه نام دارد؟گفتند: کربلا، چشمان آن حضرت پر از اشک شد وپیوسته میفرمود: «اللهم انی اعوذ بک من الکرب و البلاء». خدایا! من از کرب و بلا به تو پناه می برم. و یقین کرد که شهادتگاه خودو یارانش همین جاست و فرمود: «هذا موضع کرب و بلاء، هاهنا مناخ رکابنا و محط رحالناو سفک دماءنا».(1) اینجا سرزمین رنج و گرفتاری و بلاست، اینجا محل فرود آمدن ما وجایگاه ریخته شدن خونهای ماست.
آمیختگی این سرزمین و این نام با شداید و رنجها پیش از آن نیز از زبان اولیاء خدا نقلشده است.حضرت عیسی «ع» وقتی بر این سرزمین گذشت، اندوه او را فرا گرفت و آنزمین را «ارض کرب و بلاء» دانست.(2) روزی حضرت رسول «ص» برای دخترشفاطمه «ع» از شهادت حسین «ع» در آینده سخن میگفت، در حالی که حسین «ع» کودکیدر آغوش مادر بود.حضرت زهرا «ع» از پدر پرسید: آن جا که فرزندم کشته میشودکجاست؟فرمود: کربلاست، سرزمین محنت و رنج بر ما و بر امت… «موضع یقال لهکربلاء و هی دار کرب و بلاء علینا و علی الامة[الائمة]…».(3)
اگر کربلا را سرزمین آزمایش به حساب آوریم، هم آزمایش خلوص، فداکاری و عشقابا عبدالله «ع» و خاندان و یاران اوست که در کوره رنجها و شهادتها و داغها و مصیبتها، جوهره ذاتی و بعد متعالی آنان و میزان صدق عقیده و ادعایشان به ظهور رسید، همآزمایشگاه کوفیان و مدعیان نصرت و یاری و نیز حکام اموی بود که نسبت به فرزند پیامبرو حجت الهی آنگونه رفتار کردند.ابا عبدالله «ع» نیز در اشاره به جنبه آزمونی بلاها درکشف جوهره دینداری و میزان تعهد، در خطابهای که در منزلگاه «ذو حسم» (و بقولی درکربلا)
ایراد نمود، فرمود: «… ان الناس عبید الدنیا و الدین لعق علی السنتهم یحوطونهما درت معایشهم فاذا محصوا بالبلاء قل الدیانون».(4) مردم بنده دنیایند و دین بر زبانشانشیرین است و تا زندگیهاشان بچرخد و آسوده باشند، دم از دین میزنند.اما آنگاه که با «بلا» آزموده شوند، دینداران اندک میشوند.
چه آزمایشی سختتر از اینکه حجت خدا را در محاصره دشمنان ببینند و بخاطر دنیاطلبی و بیم از مرگ، دست از یاری او بردارند!به همین جهت، وقتی امام در طول راه از بعضی یاری خواست و آنان روحیه فداکاری و جهاد در رکاب امام را نداشتند، حضرت فرمود که از منطقه دور باشند، چرا که هر کس ندای نصرت خواهی امام را بشنود و یاری نکند، گرفتار عذاب الهی خواهد شد، «فو الله لا یسمع واعیتنا احد و لا ینصرنا الا (هلک) البه الله فی نار جهنم».(5)
به علاوه، آزمایش بزرگ کربلا، برای اهل بیت و حسین بن علی «ع» نیز وسیله قرب بهخدا و ترفیع درجه بود، آنگونه که حضرت ابراهیم و اسماعیل با فرمان «ذبح»، آزمایششدند و نیز، ابراهیم، به فرمان الهی مامور شد خانواده خود را در دشت بی آب و خشک، تنها بگذارد، و نیز با آتش نمرودیان آزمایش شد و در دل شعلهها رفت.
سید الشهدا «ع» نیز هفتاد و دو قربانی به مسلخ عشق آورد، خودش نیز «ذبح عظیم» بود و قربانی آل الله.فرزندان و اهل بیت او نیز در صحرای طف، گرفتار امواج بلا و عطش شدند، و همه در آزمایشگاه کربلا، رو سفید و پیروز از آزمون برآمدند و کلام حسین «ع» در واپسین لحظات، حکایتگر رضا و تسلیم بود «الهی رضی بقضائک و تسلیما لامرک». در سخنرانی فاطمه دختر امام حسین «ع» نیز اشاره است به اینکه کربلا هم مایه آزمون برای امت پیغمبر بود و هم برای عترت.دیگران امتحان بدی دادند، اما اهل بیت از این امتحان رو سفید درآمدند: «فانا اهل بیت ابتلانا الله بکم و ابتلاکم بنا فجعل بلاءنا حسنا»(6) اینگونه است که میتوان به عاشورا، از بعد «بلا» هم نگریست و «ابتلا» را زمینه جلوه بعد
الهی شهیدان راه خدا دانست.زائر حسین «ع» نیز باید تمثیلی از شداید و رنجها و سوز وگدازها و خوف و عطشها را در خویش پدید آورد و کربلایش «کرب» و «بلا» باشد.
دلا خون شو که خوبان این پسندند
دلا، خوبان دل خونین پسندند
1) حیاة الامام الحسین، ج 3، ص 91.
2) بحار الانوار، ج 44، ص 253.
3) همان، ص 264.
4) تحف العقول، حرانی، ص 245 (چاپ جامعه مدرسین).
5) بحار الانوار، ج 44، ص 379، انساب الاشراف، ج 3، ص 174.
6) ریاض القدس، ج 2، ص 341.
