از بارزترین مفاهیم و درسهای عاشورا، «ایثار» است.ایثار یعنی فداکاری و دیگری رابر خود مقدم داشتن و جان و مال خود را فدای چیزی برتر از خویش کردن.در کربلا، فداکردن جان در راه دین، فدا کردن خود در راه امام حسین «ع»، به خاطر حسین، تشنه جاندادن و… دیده میشود.امام حسین «ع» جان خود را فدای دین میکند، اصحاب او، تازندهاند، نمیگذارند کسی از بنی هاشم به میدان رود، تا بنی هاشم زندهاند، آسیبی بهحسین «ع» نمیرسد.شب عاشورا که امام، بیعت را از آنان بر میدارد که جان خویش رانجات دهند، یکایک برخاسته، اعلام فداکاری میکنند و میگویند: زندگی پس از تو را نمیخواهیم و خود را فدای تو میکنیم.(1) وقتی مسلم بن عوسجه بر زمین میافتد، درآخرین لحظات به حبیب بن مظاهر وصیت میکند که تا زندهای مبادا دست از یاری حسین برداری، جانت را فدای او کن.(2) برخی از یاران امام حسین، هنگام نماز ظهر، جان خویش را سپر تیرهای دشمن میکنند و امام نماز میخواند. عباس «ع» بالب تشنه وارد فرات میشود و چون میخواهد آب بنوشد، یاد لبهای تشنه حسین و اطفال افتاده، آب نمینوشد و به خویش نهیب میزند که آیا آب بنوشی، در حالی که حسین «ع» تشنه و درآستانه مرگ است؟(3)
آب، شرمنده ایثار علمدار تو شد
که چرا تشنه از او اینهمه بی تاب گذشت(4)
زینب، برای نجات جان امام سجاد «ع»، خویش را به خیمه آتش گرفته میزند.وقتی هم که در مجلس یزید، فرمان میدهند که امام سجاد «ع» را بکشند، زینب جان خویش را سپر بلا قرار میدهد و دهها صحنه دیگر که هر کدام زیباتر از دیگری الفبای ایثار را به آزادگان میآموزد. این که کسی حاضر باشد جان خویش را فدای جان دیگری و فدای مکتب کند، نشانه ایمان والا به آخرت و بهشت و پاداش الهی است.امام حسین نیز در آغاز حرکت بهکربلا، فرمود هر که آماده است جان خویش را در راه ما نثار و ایثار کند، با ما حرکت کند:
«من کان باذلا فینا مهجته… فلیرحل معنا…».(5) همین فرهنگ بود که نوجوانی چونحضرت قاسم را وامیداشت که روز عاشورا خطاب به امام حسین «ع» بگوید: «روحیلروحک الفداء و نفسی لنفسک الوقاء»(6) جانم فدای جانت.در زیارت عاشورا نیز بهصفت ایثار یاران حسین «ع» تصریح شده است: «الذین بذلوا مهجهم دون الحسینعلیه السلام»(7) آنان که از جان و خون خویش در راه حسین «ع» گذشتند.
1) موسوعة کلمات الامام الحسین، ص 100.
2) بحار الانوار، ج 45، ص 20.
3) همان، ص 41.
4) نصر الله مردانی.
5) بحار الانوار، ج 44، ص 366.
6) موسوعة کلمات الامام الحسین، ص 467.
7) بحار الانوار، ج 98، ص 293 و 296، مفاتیح الجنان، زیارت عاشورا.
