بازماندگان کاروان شهادت را، پس از عاشورا به اسارت گرفته، به کوفه، سپس به شامبردند. اسیران، تعدادی از دودمان پیامبر «ص» بودند، برخی هم همسران یا فرزندان شهدای دیگر کربلا.زنان بنی هاشم به شام برده شدند و از آنجا به مدینه باز گشتند.برخیاز زنان غیر بنی هاشم به خاطر وساطت بستگان خود از اسارت رها شده، در کوفه ماندگار شدند و به قبیله خود پیوستند.(1) در منابع تاریخی و تعبیرات روایی و اشعار، از آنان به نام «سبایا» و «اساری» یاد شده است.به اسیری گرفتن افرادی از اهل بیت «ع» هم بر خلاف مقررات جنگهای اسلامی بود، هم جسارت و توهین به رسول الله «ص» به شمار میآمد. اما امویان بر اساس کینهای که از عترت پیامبر خدا داشتند، چنان کردند.این گستاخی در حق عترت پیامبر خدا ریشه در همان سقیفه و زیر پا گذاشتن سخن آن حضرت داشت. به قول نیر تبریزی:
دانی چه روز دختر زهرا اسیر شد؟
روزی که طرح بیعت «منا امیر» شد(2)
حضرت زینب و حضرت سجاد «علیهما السلام» دو چهره بارز آن جمع بودند و با نطقها و
خطابههای خویش، امویان را رسوا و شهدای کربلا را معرفی کردند.
اسامی اسرای کربلا از اهل بیت و دیگران (طبق آنچه در منتخب التواریخ آمده است)
چنین است: (3) امام زین العابدین «ع»، امام محمد باقر «ع» (چهار ساله)، محمد بن حسین بنعلی، عمر بن حسین، حسن بن حسین، زید بن الحسن المجتبی، عمر بن الحسن المجتبی (مجروح شد و به کوفه بردند) محمد بن عمر بن الحسن المجتبی.
اما از بانوان: زینب کبری «ع»، ام کلثوم، فاطمه، رقیه، صفیه، ام هانی (این 6 نفر از دختران علی «ع» بودند) فاطمه دختر امام حسین، سکینه دختر امام حسین، دختری که میگویند در خرابه شام جان داد، رباب همسر امام حسین، شاه زنان همسر امام سجاد، مادر محسن فرزند سید الشهدا (این فرزند در راه شام سقط شد) دختر مسلم بن عقیل، فضه کنیز فاطمه «ع»، یکی از کنیزان امام حسین، مادر وهب بن عبدالله.نسبت به برخی ازاین 25 نفر، نقلهای دیگر هم وجود دارد و همه مورد اتفاق نیست.
1) ابصار العین، ص 133.
2) آتشکده، نیر تبریزی، (چاپ 1372 ق) ص 116.
3) منتخب التواریخ، محمد هاشم خراسانی، ص 297 (همراه با تفصیل و ذکر ماخذ هر سخن).
