در اصطلاح، این کلمه به گفتن «انا لله و انا الیه راجعون» گفته میشود (ما برای خدا و از سوی اوییم و به سوی او باز میگردیم) و کسی که با مصیبتی یا خبر مرگی مواجه شود، آن را بر زبان جاری میکند و با حکایت از اینکه باز گشت همه به سوی خداست، بر داغ خویش یا دیگری تسکینی میدهد.درباره استرجاع هنگام مصیبت، احادیثی است، از جمله امام باقر «ع» فرمود: «ما من مؤمن یصاب بمصیبة فی الدنیا فیسترجع عند مصیبته و یصبر حین تفجاه المصیبة، الا غفر الله له ما مضی من ذنوبه الا الکبائر التی اوجب الله علیها النار.»(1)
هیچ مؤمن مصیبت زدهای در دنیا نیست که هنگام مصیبت، «انا لله و انا الیه راجعون» گوید و بر مصیبت ناگهانی شکیبا باشد، مگر آنکه خداوند گناهان گذشتهاش رامیبخشاید، مگر گناهان کبیره که خداوند بر آنها وعده دوزخ داده است.
امام حسین «ع» بارها در طول راه کربلا و در خود کربلا و عاشورا این جمله را بر زبان راند.از جمله هنگام شنیدن خبر شهادت مسلم بن عقیل در منزلگاه «زرود»، و نیز شبی که در «قصر بنی مقاتل» منزل کرده بودند، علی اکبر این جمله را مکرر از پدر شنید.چون علت آن را پرسید، سید الشهدا فرمود: در خواب دیدم که صدایی میگوید: این قافله به سوی مرگ میرود… (2) پیش از آن در مدینه نیز هنگام گفتگو با مروان حکم، امام حسین «ع» ضمن بیان فاجعه بار بودن خلافتیزید، «انا لله و انا الیه راجعون» گفت.(3)
این اعتقاد، یعنی «از اویی و به سوی اویی» هم زندگی را بر انسان میسازد و از بند تعلقات میرهاند، هم مرگ را هموار و پذیرفتنی میکند و او را به منزلگاه ابدی مشتاق میسازد و تنها نفسهای مطمئنه در برابر مصیبتها و داغ شهیدان، آرامش دارند مرگ راکوچیدن به خانه همیشگی و جوار خدا میدانند.
1) وسائل الشیعه، ج 2، ص 898.
2) مقتل الحسین، مقرم، ص 227، عوالم (امام حسین)، ص 230.
3) عوالم، ص 175.
