مرحوم مجلسی از تفسیری که به امام عسگری علیه السلام نسبت داده میشود، از حضرت اباعبدالله علیه السلام نقل کرد که:
حدیث 138
قال الامام الحسین علیه السلام:إنَّ اللهَ تَعالی ذَمَّ الْیَهُودَ فی بُغْضِهِمْ لِجَبْرَئیلَ الَّذی کانَ یُنْفِذُ قَضاءَاللهِ فیهِمْ بِما یَکْرَهُونَ، وَ ذَمَّهُمْ أیْضاً وَ ذَمَّ النَّواصِبَ فی بُغْضِهِمْ لِجَبْرَئیلَ وَ میکائیلَعلیهما السلام وَ مَلائِکَةِ اللهِ النَّازِلینَ لِتَأْییدِ عَلِیّ بْنِ أَبی طالِبٍ علیه السلام عَلَیَ الْکافِرینَ حَتّی أَذَلَّهُمْ بِسَیْفِهِ الصَّارِمِ، فقال: «قُلْ یا مُحَمَّد: مَنْ کانَ عَدُوّاً لِجِبْریلَ»(1) مِنَ الْیَهُودِ، لِرَفْعِهِ مِنْ بُخْتِ نُصَّرَ أَنْ یَقْتُلَهُ دانْیالَ مِنْ غَیْرِ ذَنْبٍ کانَ جَناهُ بُخْتُ نُصَّرَ، حَتّی بَلَغَ کِتابُاللهِ فی الْیَهُودِ أَجَلَهُ، وَ حَلَّ بِهِمْ ما جَری فی سابِقِ عِلْمِهِ، وَ مَنْ کانَ اِیضاً عَدُوّاً لِجَبْرَئیلَ مِنْ سائِرِ الْکافِرینَ وَ مِنْ أَعْداءِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ النَّاصِبینَ؛لأنَّ اللهَ تَعالی بَعَثَ جَبْرَئیلَ لِعَلِیٍّ علیه السلام مُؤَیِّداً وَ لَهُ عَلی أَعْدائِهِ ناصِراً، وَ مَنْ کانَ عَدُوّاً لِجَبْرَئیلَ لِمُظاهَرَتِهِ مُحمَّداً وَ عَلِیّاً (عَلَیْهِمَا الصَّلاةُ وَالسَّلامُ) وَ مُعاوَنَتِهِ لَهُما وَإِنْفاذِهِ لِقَضاءِ رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ فی إهْلاکِ أَعْدائِهِ عَلی یَدِ مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ
«فَاِنَّهُ» یَعْنی جَبْرَئیلَ «نَزَّلَهُ» یَعْنی نَزَّلَ هذَا الْقُرْآنَ «عَلی قَلْبِکَ» یا مُحمَّدُ «بِإذْنِ اللهِ» بِأَمْرِ اللهِ، وَ هُوَ کَقَوْلِهِ: «نَزَلَ بِهِ الرُوحُ الأمینُ عَلی قَلْبِکَ لِتَکُونَ مِنَ الْمُنْذِرینَ بِلِسانٍ عَرَبیٍ مُبینٍ «(2) «مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ» نَزَّلَ هذَا الْقُرْآنَ جَبْرَئیلُ عَلی قَلْبِکَ یا مُحمَّدُ مُصَدِّقاً مُوافِقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ
التَّوْراةِ وَ الْإِنْجیلِ وَالزَّبُورِ وَ صُحُفِ إِبْراهیمَ وَ کُتُبِ شَیْثَ وَ غَیْرِهِمْ مِنَ الأنْبیاءِ. ثُمَّ قالَ: «مَنْ کانَ عَدُوّاً لِلَّهِ» لِإِنْعامِهِ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ آلِهِما الطَّیِّبینَ، وَ هؤُلاءِ الَّذینَ بَلَغَ مِنْ جَهْلِهِمْ أَنْ قالُوا: نَحْنُ نُبْغِضُ اللهَ الَّذی أَکْرَمَ مُحَمَّداً وَ عَلِیّاً بِما یَدَّعِیانِ وَ جَبْرَئیلَ، وَ مَنْ کانَ عَدُوّاً لِجِبْریلَلأنَّهُ جَعَلَهُ ظَهیراً لُِمحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ عَلَیْهِمَا الصَّلاةُ وَالسَّلامُ عَلی أَعْداءِ اللهِ وَ ظَهیراً لِسائِرِ الأنْبِیاءِ وَالْمُرسَلینَ کَذلِکَ
«وَ مَلائِکَتِهِ» یَعْنی وَ مَنْ کانَ عَدُوّاً لِمَلائِکَةِ اللهِ الْمَبْعُوثینَ لِنُصْرَةِ دینِ اللهِ وَ تأْییدِ أَوْلِیاءِ اللهِ، وَ ذلِکَ قَوْلُ بَعْضِ النُّصَّابِ وَالْمُعانِدینَ: بَرِئْتُ مِنْ جَبْرَئیلَ النَّاصِرِ لِعَلِیّ علیه السلام وَ هُوَ قَوْلُهُ: «وُرُسُلِهِ» وَ مَنْ کانَ عَدُوّاً لِرُسُلِ اللهِ مُوسی وَ عیسی وَ سائِرِ الأنْبِیاءِ الَّذینَ دَعَوْا إلی نُبُوَّةِ مُحَمَّدٍصلی الله علیه وآله وَ إِمامَةِ عَلِیّ علیه السلام. ثُمَّ قالَ: «وَ جِبْریلَ وَ میکالَ» وَ مَنْ کانَ عَدُوّاً لِجَبْرَئیلَ وَ میکائیلَ وَ ذلِکَ کَقَوْلِ مَنْ قالَ مِنَ النَّواصِبِ لَمَّا قالَ النَّبَیّصلی الله علیه وآله فی عَلِیٍّ علیه السلام: جَبْرَئیلُ عَنْ یَمینِهِ، وَ میکائِیلُ عَنْ یَسارِهِ، وَ إِسْرافیلُ مِنْ خَلْفِهِ، وَ مَلَکُ الْمَوْتِ أَمامَهُ، وَاللهُ تَعالی مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ ناظِرٌ بِالرِّضْوانِ إِلَیْهِ ناصِرُهُ قالَ بَعْضُ النَّواصِبِ: فأنا أبرأ من الله و من جبرئیل و میکائیل و الملائکة الّذین حالهم مع علیّ علیه السلام ما قاله محمّدصلی الله علیه وآله، فقال: مَنْ کانَ عَدُوّاً لِهؤُلاءِ تَعَصُبّاً عَلی عَلِیّ بْنِ أَبی طالِبٍ علیه السلام «فَإِنَّ اللهَ عَدُّوٌ لِلْکافِرینَ»، فاعِلٌ بِهِمْ ما یَفْعَلُ الْعَدُوُّ بِالْعَدُوِّ مِنْ إِحْلالِ النَّقَماتِ وَ تَشْدیدِ الْعُقُوباتِ. وَ کانَ سَبَبُ نُزُولِ هاتَیْنِ الآیَتَیْنِ ما کانَ مِنَ الْیَهُودِ أَعْداءَ اللهِ مِنْ قَوْلٍ سَیّءٍ فی جَبْرَئیلَ وَ میکائیلَ، وَ کانَ مِنْ أَعْداءِ اللهِ النُّصَّابِ مِنْ قَوْلٍ أَسْوَأ مِنْهُ فی اللهِ وَ فی جَبْرَئیلَ وَ میکائیلَ وَ سائِرِ مَلائِکَةِ اللهِ.
امام حسین علیه السلام فرمود: (همانا خداوند بزرگ یهود را نکوهش کرد به سبب کینهای که نسبت به جبرئیل داشتند در حالی که جبرئیل خواست خدا را، در یهودیان اجرا میکرد و آنان خوش نداشتند. و یهودیان و بدگویان به اهلبیت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و علی علیه السلام «نواصب» را نکوهش فرمود، به سبب کینهای که به جبرئیل و میکائیل و فرشتگانی داشتند که برای یاری کردن به علی بن ابیطالب فرود آمدند تا علی علیه السلام آنان را با شمشیر برندهاش ذلیل و خوار کرد).
پس فرمود: «بگو کسی که دشمن جبرئیل است.»
دشمن جبرئیل از یهودیانی که آنان را «بُخت نُصّر» حمایت کرد تا بدون جرم و گناهی حضرت «دانیال» را بکشند. این جنایت «بُخت نُصّر» بود تا آنکه فرمان خدا در باره یهود به پایان رسید و آنان را برای اعمالشان نابود کرد و نیز دشمن جبرئیل از دیگر کافران و از دشمنان محمّدصلی الله علیه و آله و سلم و علی علیه السلام از دشنام دهندگان «نواصب» آنها دشمن جبرئیل هستند به این دلیل که خدای بزرگ جبرئیل را میفرستاد تا علی علیه السلام را یاری دهد و بر دشمنان پیروز گرداند. و آنان که دشمن جبرئیل هستند بدان جهت که محمّدصلی الله علیه و آله و سلم و علی علیه السلام را کمک میکند، و همراهی میکرد و او را برای اجرای خواست الهی در نابودی دشمنان بدست بندگانی که دوست داشت یاری میرساند و اینکه جبرئیل این قرآن را بر قلب رسول خدا به اذن و فرمان او نازل میکرد که فرمود. «قرآن را روح الأمین بر قلب تو نازل کرد تا از هشدار دهندگان باشی با زبان عربی آشکار» و «تصدیق کننده دیگر کُتُب آسمانی باشد.»
این قرآن را جبرئیل بر قلب محمّد نازل کرد تا تصدیق کننده و موافق
کتابهای در پیشروی خود مانند تورات و انجیل و زبور و صحف ابراهیم و کتابهای شیث پیامبر و دیگر پیامبران آسمانی باشد. سپس فرمود: کسی که دشمن خداست بدان جهت که نعمتها را بر محمّد و علی و خاندان پاکش ارزانی داشت. آنان «یهودیان و کافران و نواصب» کسانی بودند که در نهایت نادانی گفتند، ما خدا را دشمن میداریم که محمّد و علی را گرامی داشت، و دشمن جبرئیل میباشیم به همین علّت.
و کسی که دشمن جبرئیل است بدانجهت که او پشتیبان محمد و علی است «که درود و سلام خدا بر آنان باد» در پیروزی بر دشمنان خدا، و چون جبرئیل یاور و پشتیبان دیگر پیامبران آسمانی بود. و دشمن فرشتگان، یعنی کسانی که دشمن فرشتگان الهی هستند بدان جهت که دین خدا را یاری میکنند، و دوستان خدا را یاورند.
و این سخن برخی از دشنام دهندگان و دشمنان است که میگویند: «ما از جبرئیل که یاور علی است بیزاریم» که خدا فرمود، و رُسُله (و دشمن پیامبران) و کسی که دشمن پیامبران خدا مانند موسی و عیسی دیگر پیامبران الهی است که مردم را به نبوّت محمّدصلی الله علیه و آله و سلم و امامت علی علیه السلام دعوت کرده بشارت دادند. سپس فرمود: «و دشمنان جبرئیل و میکائیل» و این بدان علّت بود که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم درباره علی علیه السلام فرمود.
«جبرئیل طرف راست علی، و میکائیل طرف چپ، و اسرافیل پشت سر او، و عزرائیل در پیشروی، و خداوند بزرگ بر فراز عرش با نگاه محبّت آمیز ناظر بر او و یاری دهنده اوست» از این رو برخی از نواصب «دشنام دهندگان» گفتند: «ما از خدا و جبرئیل و میکائیل و فرشتگانی که همواره با علی علیه السلام هستند
چنانکه پیامبر گفت، بیزاریم» که فرمود: کسی که دشمن این دسته از فرشتگان است از روی تعصّب و کینهتوزی نسبت به علی علیه السلام پس خداوند نیز دشمن کافران است، و با آنان چنان خواهد کرد که دشمنی با دشمنی انجام میدهد، از ایجاد سختیها و مشکلات و فزونی عذابها.
و سبب نزول این دو آیه، سخنان کینهتوزانه یهود درباره جبرئیل و میکائیل، و سخنان کینهتوزانه «نواصب» دشمنان اهلبیت علیهم السلام بود که زشتتر از دیگران نسبت به خدا و جبرئیل و میکائیل و سایر فرشتگان مطرح کردند).(3)
1) سوره بقره آیه 97.
2) سوره شعراء آیه 193 و 195.
3) حدیث مفصّل و طولانی است به کتاب بحارالانوار ج9 ص284 مراجعه شود.
