10 / 1
الوقایة من الأمراض
4083. عیون أخبار الرضا علیه‌السلام بإسناده عن الحسین بن علیّ عن علیّ بن أبی طالب علیهما السلام: مَن أکَلَ إحدى وعِشرینَ زَبیبَةً حَمراءَ عَلَى الرّیقِ، لَم یَجِد فی جَسَدِهِ شَیئا یَکرَهُهُ.(1)
4084. الأمالی للطوسی بإسناده عن الحسین بن علیّ علیهما السلام: حَدَّثَنا أبی عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ علیه‌السلام قالَ: مَن أدامَ أکلَ إحدى وعِشرینَ زَبیبَةً حَمراءَ عَلَى الرّیقِ، لَم یَمرَض إلّا مَرَضَ المَوتِ.(2)
10 / 1
پیشگیرى از بیمارىها
4083. عیون أخبار الرضا علیه‌السلام به سندش، از امام حسین علیه السلام، از امام على علیه السلام: هر کس صبحِ ناشتا، بیست و یک دانه کشمش سرخ بخورد، هیچ ناخوشىاى در بدنش نمىیابد.
4084. الأمالى، طوسى به سندش، از امام حسین علیه السلام: پدرم على بن ابى طالب علیه‌السلام فرمود: «هر کس ناشتا خوردنِ بیست و یک دانه کشمش سرخ را ادامه دهد، جز به بیمارى مرگ، بیمار نمىشود».
10 / 2
ما یزید فی الدماغ
4085. مکارم الأخلاق عن الحسین بن علیّ علیهما السلام: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: کُلُوا الیَقطینَ(3)، فَلَو عَلِمَ اللّهُ أنَّ شَجَرَةً أخَفُّ مِن هذِهِ لَأَنبَتَها عَلى أخی یونُسَ علیه السلام.
إذَا اتَّخَذَ أحَدُکُم مَرَقا فَلیُکثِر فیهِ مِنَ الدُّبّاءِ، فَإِنَّهُ یَزیدُ فِی الدِّماغِ وفِی العَقلِ.(4)
10 / 3
ما یفید المحموم
4086. عیون أخبار الرضا علیه‌السلام بإسناده عن الحسین بن علیّ علیهما السلام: دَخَلَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله عَلى عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه‌السلام وهُوَ مَحمومٌ، فَأَمَرَهُ بِأَکلِ الغُبَیراءِ(5)(6)
10 / 4
التجنب عن المجذوم(7)
4087. مسند ابن حنبل عن فاطمة بنت الحسین عن الحسین عن أبیه علیهما السلام عن النبیّ صلى الله علیه و آله: لا تُدیمُوا
10 / 2
آنچه ذهن را تقویت مىکند
4085. مکارم الأخلاق از امام حسین علیه السلام: پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «کدو بخورید که اگر خدا گیاهى سبُکتر از آن مىیافت، آن را بر برادرم یونس علیه‌السلام مىرویانْد.(8) چون یکى از شما آبگوشت مىپزد، کدوى آن را زیاد بریزد، که بر ذهن و عقل مىافزاید».
10 / 3
آنچه براى تبدار، مفید است
4086. عیون أخبار الرضا علیه‌السلام به سندش، از امام حسین علیه السلام: پیامبر خدا صلى الله علیه و آله بر على بن ابى طالب علیه‌السلام در آمد، در حالى که تب داشت. پس به او فرمان داد که سنجد بخورَد.
10 / 4
کنارهگیرى از جذامى(9)
4087. مسند ابن حنبل بهنقل از فاطمه دختر امامحسین، از امام حسین علیه السلام، از پدرش امام
النَّظَرَ إلَى المُجَذَّمینَ، وإذا کَلَّمتُموهُم فَلیَکُن بَینَکُم وبَینَهُم قیدُ رُمحٍ.(10)
10 / 5
النوادر
4088. سنن ابن ماجة عن فاطمة بنت الحسین عن الحسین بن علیّ علیه‌السلام عن امّه فاطمة علیها السلام ابنة رسول اللّه صلى الله علیه و آله: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: ألا لا یَلومَنَّ امرُؤٌ إلّا نَفسَهُ یَبیتُ وفی یَدِهِ ریحُ غَمَرٍ(11)(12)
4089. عیون أخبار الرضا علیه‌السلام بإسناده عن الحسین عن أبیه علیّ علیهما السلام: دَخَلتُ عَلى رَسولِ اللّهِ صلى الله علیه و آله یَوما وفی یَدِهِ سَفَرجَلَةٌ، فَجَعَلَ یَأکُلُ ویُطعِمُنی، ویَقولُ: کُل یا عَلِیُّ؛ فَإِنَّها هَدِیَّةُ الجَبّارِ إلَیَّ وإلَیکَ. قالَ: فَوَجَدتُ فیها کُلَّ لَذَّةٍ.
فَقالَ: یا عَلِیُّ مَن أکَلَ السَّفَرجَلَةَ ثَلاثَةَ أیّامٍ عَلَى الرّیقِ صَفا ذِهنُهُ، وَامتَلَأَ جَوفُهُ حِلما وعِلما، ووُقِیَ مِن کَیدِ إبلیسَ وجُنودِهِ.(13)
4090. طبّ الأئمّة لابنی بسطام بإسناده عن الحسین بن علیّ بن أبی طالب علیهما السلام: لَو عَلِمَ النّاسُ ما فِی
على علیه السلام، از پیامبر صلى الله علیه و آله: به جُذامیان، خیلى منگرید و چون با آنان سخن مىگویید، باید میان شما و آنها، به اندازه بندِ نیزه، فاصله باشد.
10 / 5
گوناگون
4088. سنن ابن ماجة به نقل از فاطمه دختر امام حسین، از امام حسین علیه السلام، از فاطمه علیها السلام: پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «هان! فردى که مىخوابد، در حالى که دستش بوى چربى و گوشت مىدهد [، اگر بیمار شد]، جز خود را سرزنش نکند».
4089. عیون أخبار الرضا علیه‌السلام به سندش، از امام حسین علیه السلام، از امام على علیه السلام: روزى بر پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در آمدم. ایشان، بِهى در دست داشت و آن را مىخورد. به من هم خورانْد و فرمود: «اى على! بخور که بِهْ، هدیه خداى جبران کننده براى من و توست».
در [خوردن] آن، لذّت فراوانى یافتم. سپس پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «اى على! هر کس، سه روز ناشتا بِهْ بخورد، اندیشهاش پاک و درونش از علم و حِلم، پُر مىشود و از نیرنگ ابلیس و لشکریانش، نگاه داشته مىشود».
4090. طبّ الائمّة علیهم السلام، دو پسر بسطام به سندش: امام حسین علیه‌السلام فرمود: «اگر مردم
الهَلیلَجِ(14) الأَصفَرِ لَاشتَرَوها بِوَزنِها ذَهَبا.
وقالَ لِرَجُلٍ مِن أصحابِهِ: خُذ هَلیلَجَةً صَفراءَ وسَبعَ حَبّاتِ فُلفُلٍ، وَاسحَقها وَانخَلها وَاکتَحِل بِها.(15)
4091. طبّ الأئمّة لابنی بسطام عن الباقر محمّد بن علیّ علیهما السلام: قالَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه‌السلام لِأَصحابِهِ: اجتَنِبُوا الغِشیانَ(16) فِی اللَّیلَةِ الَّتی تُریدونَ فیهَا السَّفَرَ؛ فَإِنَّ مَن فَعَلَ ذلِکَ ثُمَّ رُزِقَ وَلَدا کانَ أحوَلَ.(17)
4092. المعجم الکبیر عن بشر بن عبد اللّه الخثعمی عن محمّد بن علیّ بن حسین [الباقر] علیهم السلام: حَدَّثَنی أبی عَن جَدّی قالَ: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: ما مِن وَرَقَةٍ مِن وَرَقِ الهِندَباءِ(18)، إلّا وعَلَیها قَطرَةٌ مِن ماءِ الجَنَّةِ.(19)
راجع: موسوعة الأحادیث الطبیّة: ج 1 ص 15 (المدخل/ التقویم العام للأحادیث الطبیّة).
مىدانستند که چه چیزى در هَلیله زرد(20) هست، براى خرید آن، هموزنش طلا مىدادند».
همچنین به مردى از یاران خود فرمود: «هَلیله زرد و هفت حبّه فلفل بگیر و آنها را بساى و الَک کن و با آنها سرمه بکش».
4091. طبّ الأئمّة علیهم السلام، دو پسر بسطام از امام باقر علیه السلام: حسین بن على علیه‌السلام به یارانش فرمود: «از آمیزش در شبى که قصد سفر دارید، بپرهیزید، که هر کس چنین کند و بچّهدار شود، بچّهاش لوچ (چپْ چشم) مىشود».
4092. المعجم الکبیر به نقل از بِشْر بن عبد اللّه خَثعَمى، از امام باقر علیه السلام: پدرم [زین العابدین علیه السلام] از جدّم حسین علیه‌السلام نقل کرد که پیامبر خدا فرمود: «هیچ برگى از برگهاى کاسنى(21) نیست، جز آن که قطرهاى از آب بهشت بر آن است».
ر. ک: دانشنامه احادیث پزشکى: ج 1 ص 13 (درآمد/ ارزیابى کلّى احادیث طبّى).
1) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2 ص 41 ح 133، صحیفة الإمام الرضا علیه السلام: ص 276 ح 22 کلاهما عن أحمد بن عامر الطائی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، الأمالی للطوسی: ص 361 ح 750 عن علیّ بن علیّ بن رزین عن الإمام الرضا عن آبائه عنه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 66 ص 151 ح 3 وراجع: مکارم الأخلاق: ج 1 ص 379 ح 1268 ودستور معالم الحکم: ص 124.
2) الأمالی للطوسی: ص 360 ح 749 عن علیّ بن علیّ بن بدیل عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، الخصال: ص 612 ح 10 عن أبی بصیر ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام نحوه، بحار الأنوار: ج 66 ص 151 ح 4 وراجع: الکافی: ج 6 ص 351 ح 1 وتحف العقول: ص 101.
3) الیَقطین: هو عند العَرَب کلّ شجرةٍ تنبسط على وجه الأرض ولا تقوم على ساق، لکن غلب استعمال الیقطین فی العرف على الدُّبّاء؛ وهو القَرع، وحُمِل قولُه تعالى: «وَ أَنْبَتْنا عَلَیْهِ شَجَرَةً مِنْ یَقْطِینٍ» (الصافّات: 146) على هذا (المصباح المنیر: ص 509 «قطن»).
4) مکارم الأخلاق: ج 1 ص 383 ح 1283، بحار الأنوار: ج 66 ص 228 ح 16، وفی الفردوس: ج 3 ص 244 ح 4719 عن الإمام الحسن علیه‌السلام عنه صلى الله علیه و آله.
5) الغُبَیراء: تَمْرَةٌ تُشبه العُنّاب (مجمع البحرین: ج 2 ص 1304 «غبر»). ویُسمّى بالفارسیّة «سِنجِد».
6) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2 ص 43 ح 152، صحیفة الإمام الرضا علیه السلام: ص 252 ح 175 کلاهما عن أحمد بن عامر الطائی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 66 ص 188 ح 1 وراجع: الدعوات: ص 157 ح 431.
7) [الجُذام: علّةٌ تحدث من انتشار السوداء فی البدن کلّه، فیفسد مزاجُ الأعضاءِ وهیئتها، وربّما انتهى إلى تأکّل الأعضاءِ وسقوطِها عن تقرّح. جُذِمَ فَهو مَجذومٌ ومُجَذَّمٌ و أجَذَمُ (القاموس المحیط: ج 4 ص 88 «جذم»).].
8) اشاره است به آیه 146 از سوره صافّات که خداوند مىفرماید: «و بر او گیاه یقطین را رویاندیم»، که یقطین، مىتواند بر معناى اصلى خود، یعنى هر گیاه بدون ساقه و مُنبسط بر سطح زمین، حمل شود؛ ولى یقطین در عُرف عرب، بیشتر براى «قَرع»، یعنى کدو حلوایى (کدو تنبل) به کار مىرود.
9) [جُذام، بیمارىاى است که از پیشرفت سودا در بدن به وجود مىآید و بدن را تباه مىکند و چه بسا منجر به ریختن گوشت اعضا وصورت بر اثر زخم و جراحت مىشود.].
10) مسند ابن حنبل: ج 1 ص 169 ح 581، مسند أبی یعلى: ج 6 ص 179 ح 6741، المعجم الکبیر: ج 3 ص 131 ح 2897 ولیس فیه ذیله، الذرّیّة الطاهرة: ص 112 ح 152، تاریخ دمشق: ج 53 ص 380 ح 11314 نحوه وفیه «المجذومین» بدل «المجذّمین»، کنز العمّال: ج 10 ص 55 ح 28339.
11) الغَمَرُ: الدَّسَمُ والزهومة من اللَّحْم (النهایة: ج 3 ص 385 «غمر»).
12) سنن ابن ماجة: ج 2 ص 1096 ح 3296، مسند أبی یعلى: ج 12 ص 116 ح 6748.
13) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2 ص 73 ح 338 عن دارم بن قبیصة عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 66 ص 167 ح 4.
14) الإهلیلج: شجرٌ ینبت فی الهند وکابل والصین، ثمرُهُ على هیئة حبّ الصنوبر الکبار (المعجم الوسیط: ج 1 ص 32 «إهلیلج»). وهو على أقسام؛ منه أصفر، منه أسود؛ وهو البالغ النضیج، ومنه کابلی. وله منافع جمّة ذکرها الأطبّاء فی کتبهم؛ منها أنّه ینفع من الخوانیق، ویحفظ العقل، ویزیل الصداع باستعماله مربّىً (تاج العروس: ج 3 ص 519 «هلج»).
15) طبّ الأئمّة لابنی بسطام: ص 86 عن المسیّب بن واضح عن الإمام العسکری عن أبیه عن جدّه عن الإمام الصادق عن أبیه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 62 ص 237 ح 1.
16) غَشِیَ المرأة: إذا جامعها (النهایة: ج 3 ص 369 «غشا»).
17) طبّ الأئمّة لابنی بسطام: ص 132، بحار الأنوار: ج 103 ص 293 ح 39.
18) الهِندباء بفتح الدال وکسرها: منه برّی ومنه بستانی. وهو صنفان: عریض الورق، ودقیق الورق. وهو یجری مجرى الخَسّ (القانون فی الطبّ: ص 68).
19) المعجم الکبیر: ج 3 ص 130 ح 2892، کنز العمّال: ج 12 ص 344 ح 35332.
20) هلیله زرد، از تیره هلیلههاست که درختى جنگلى و مخصوص مناطق گرمسیرى است وبرگهایى به شکل برگ صنوبر دارد. براى دو گونه زرد و سیاه این تیره، خواصّ فراوانى در کتابهاى پزشکى یاد شده است.
21) کاسنى، دو گونه است: صحرایى و پرورشى، و هر دوگونه، هم پهنْبرگ و هم نازکْبرگ دارند.
