4 / 1
قضاء الحوائج
3963. نثر الدرّ عن الإمام الحسین علیه‌السلام فی خُطبَةٍ لَهُ: اعلَموا أنَّ حَوائِجَ النّاسِ إلَیکُم مِن نِعَمِ اللّهِ عَلَیکُم، فَلا تَمَلُّوا النِّعَمَ فَتَحورَ(1) نِقَما.(2)
3964. الدرّ المنثور بإسناده عن الإمام الحسین علیه السلام: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: ما مِن عَبدٍ یَدَعُ المَشیَ فی حاجَةِ أخیهِ المُسلِمِ قُضِیَت أو لَم تُقضَ، إلَا ابتُلِیَ بِعَونِهِ مَن یَأثَمُ عَلَیهِ ولا یُؤجَرُ فیهِ.(3)
3965. قضاء حقوق المؤمنین عن ابن مهران: کُنتُ جالِسا عِندَ مَولایَ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه السلام، فَأَتاهُ رَجُلٌ فَقالَ: یَابنَ رَسولِ اللّهِ، إنَّ فُلانا لَهُ عَلَیَّ مالٌ ویُریدُ أن یَحبِسَنی.
4 / 1
برآوردن حاجتها
3963. نثر الدرّ از امام حسین علیه السلام، در یکى از سخنرانىهایش: بدانید که نیازهاى مردم به شما از نعمتهاى خدا بر شماست. از آنها ملول نشوید که گرفتار مىشوید.
3964. الدُرّ المنثور به سندش، از امام حسین علیه السلام: پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «هیچ بندهاى نیست که رفتن به دنبال حاجت برادر مسلمانش را وا نهد، خواه آن حاجت برآورده شود یا نشود، مگر آن که گرفتارِ کمک به کسى مىشود که [آن کمک] برایش گناه دارد و پاداشى نمىبَرَد».
3965. قضاء حقوق المؤمنین به نقل از ابن مهران: نزد مولایم حسین علیه‌السلام نشسته بودم که مردى پیش ایشان آمد و گفت: اى فرزند پیامبر خدا! فلانى از من بستانکار است و مىخواهد مرا به زندان بیندازد.
فَقالَ علیه السلام: وَاللّهِ ما عِندی مالٌ أقضی عَنکَ.
قالَ: فَکَلِّمهُ.
قالَ علیه السلام: فَلَیسَ لی بِهِ انسٌ، ولکِنّی سَمِعتُ أبی أمیرَ المُؤمِنینَ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ یَقولُ: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: «مَن سَعى فی حاجَةِ أخیهِ المُؤمِنِ فَکَأَنَّما عَبَدَ اللّهَ تِسعَةَ آلافِ سَنَةٍ، صائِما نهارَهُ وقائِما لَیلَهُ».(4)
4 / 2
ادخال السرور على الإخوان
3966. کنز العمّال عن الحسین بن علیّ علیهما السلام عن رسول اللّه صلى الله علیه و آله: إنَّ مِن موجِباتِ المَغفِرَةِ إدخالَکَ السُّرورَ عَلى أخیکَ المُسلِمِ.(5)
3967. الأربعون حدیثا لابن زهرة الحلبی بإسناده عن الحسین عن أبیه علیّ علیهما السلام: کانَ النَّبِیُّ صلى الله علیه و آله لَیَسُرُّ الرَّجُلَ مِن أصحابِهِ إذا رَآهُ مَغموما بِالمُداعَبَةِ، وکانَ صلى الله علیه و آله یَقولُ: إنَّ اللّهَ یُبغِضُ المُعَبِّسَ فی وَجهِ إخوانِهِ.(6)
4 / 3
صلة الرحم
3968. عیون أخبار الرضا علیه‌السلام بإسناده عن الحسین بن علیّ علیهما السلام: مَن سَرَّهُ أن یُنسَأَ(7) فی أجَلِهِ ویُزادَ
فرمود: «به خدا سوگند، مالى که با آن بدهى تو را بپردازم، ندارم».
مرد گفت: پس با بستانکار من، گفتگو کن.
فرمود: «من با او آشنا نیستم؛ امّا از پدرم امیر مؤمنان که درودهاى خدا بر او باد شنیدم که مىفرمود: پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «هر کس در پىِ حاجت برادر مؤمنش بکوشد، مانند آن است که خدا را نُه هزار سال عبادت کرده است که روزهایش را روزه گرفته و شبهایش را زنده داشته باشد»».
4 / 2
شاد کردن برادران
3966. کنز العمّال از امام حسین علیه السلام، از پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از موجبات آمرزش، شادمان کردن برادر مسلمانت است.
3967. الأربعون حدیثا، ابن زُهره حلبى به سندش، از امام حسین علیه السلام، از امام على علیه السلام: پیامبر صلى الله علیه و آله هر گاه یکى از یارانش را اندوهگین مىدید، با شوخى شادش مىکرد و مىفرمود: «خداوند، از کسى که با برادرانش تُرشرو باشد، نفرت دارد».
4 / 3
پیوند با خویشان
3968. عیون أخبار الرضا علیه‌السلام به سندش، از امام حسین علیه السلام: هر که خوش دارد که اجَلش
فی رِزقِهِ، فَلیَصِل رَحِمَهُ.(8)
3969. کشف الغمّة بإسناده عن الحسین بن علیّ عن علیّ بن أبی طالب علیهما السلام: إنَّ النَّبِیَّ صلى الله علیه و آله قالَ: إنَّ الرَّجُلَ لَیَصِلُ رَحِمَهُ وقَد بَقِیَ مِن عُمُرِهِ ثَلاثُ سِنینَ، فَیَمُدُّهَا اللّهُ إلى ثَلاثٍ وثَلاثینَ سَنَةً. وإنَّ الرَّجُلَ لَیَقطَعُ رَحِمَهُ وقَد بَقِیَ مِن عُمُرِهِ ثَلاثٌ وثَلاثونَ سَنَةً، فَیَبتُرُهَا اللّهُ تَعالى إلى ثَلاثِ سِنینَ.(9)
4 / 4
رعایة حق الزوجة
3970. الکافی عن جابر عن أبی جعفر [الباقر] علیه السلام: دَخَلَ قَومٌ عَلَى الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه‌السلام فَقالوا: یَابنَ رَسولِ اللّهِ، نَرى فی مَنزِلِکَ أشیاءَ نَکرَهُها! وإذا فی مَنزِلِهِ بُسُطٌ ونَمارِقُ(10)
فَقالَ علیه السلام: إنّا نَتَزَوَّجُ النِّساءَ فَنُعطیهِنَّ مُهورَهُنَّ فَیَشتَرینَ ما شِئنَ، لَیسَ لَنا مِنهُ شَیءٌ.(11)
3971. دعائم الإسلام: عَن بَعضِ أصحابِ أبی جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ عَلِیٍّ علیه‌السلام أنَّهُ قالَ: دَخَلتُ یَعنی عَلى أبی جَعفَرٍ علیه‌السلام فی مَنزِلِهِ، فَوَجَدتُهُ فی بَیتٍ مُنَجَّدٍ(12) قَد نُضِّدَ بِوَسائِدَ و أنماطٍ(13)
به تأخیر افتد و روزىاش فراوان گردد، باید با خویشانش پیوند داشته باشد.
3969. کشف الغمّة به سندش، از امام حسین علیه السلام، از امام على علیه السلام: پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «انسانى که با خویشاوندش پیوند برقرار کند، در حالى که سه سال از عمرش باقى مانده است، خدا آن را تا سى و سه سال امتداد مىبخشد و انسانى که از خویشاوندش مىبُرَد، در حالى که از عمرش سى و سه سال باقى مانده است، خداى متعال، آن را تا سه سال، کوتاه مىکند».
4 / 4
رعایت حق همسر
3970. الکافى به نقل از جابر، از امام باقر علیه السلام: گروهى بر حسین بن على علیه‌السلام در آمدند و گفتند: اى فرزند پیامبر خدا! در منزلت چیزهایى مىبینیم که آنها را خوش نداریم. در منزل ایشان، فرش و بالشهایى بود.
فرمود: «ما با زنان، ازدواج مىکنیم و مِهرشان را مىدهیم و هر چه بخواهند، [با آن] مىخرند و هیچ چیزِ آن، از ما نیست.
3971. دعائم الإسلام از برخى یاران امام باقر علیه السلام: بر امام باقر علیه‌السلام در خانهاش در آمدم. او را در اتاقى آراسته و پُر از پُشتى و روفرشى و بالِش و فرش دیدم. بعدها بر او
ومَرافِقَ و أفرِشَةٍ. ثُمَّ دَخَلتُ عَلَیهِ بَعدَ ذلِکَ فَوَجَدتُهُ فی بَیتٍ مَفروشٍ بِحَصیرٍ، فَقُلتُ: ما هذَا البَیتُ جُعِلتُ فِداکَ؟
قالَ: هذا بَیتی، وَالَّذی رَأَیتَ قَبلَهُ بَیتُ المَرأَةِ، وسَاحَدِّثُکَ بِحَدیثٍ، حَدَّثَنی أبی علیه السلام، قالَ:
دَخَلَ قَومٌ عَلَى الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه‌السلام فَرَأَوا فی مَنزِلِهِ بِساطا ونَمارِقَ وغَیرَ ذلِکَ مِنَ الفُروشِ، فَقالوا: یَابنَ رَسولِ اللّهِ! نَرى فی مَنزِلِکَ أشیاءَ لَم تَکُن فی مَنزِلِ رَسولِ اللّهِ صلى الله علیه و آله؟!
قالَ: إنّا نَتَزَوَّجُ النِّساءَ فَنُعطیهِنَّ مُهورَهُنَّ فَیَشتَرینَ بِها ما شِئنَ، لَیسَ لَنا فیهِ شَیءٌ.(14)
4 / 5
حسن الجوار
3972. الأمالی للصدوق بإسناده عن الحسین بن علیّ علیهما السلام: سَمِعتُ جَدّی رَسولَ اللّهِ صلى الله علیه و آله یَقولُ لی:… و أحسِن مُجاوَرَةَ مَن جاوَرَکَ تَکُن مُؤمِنا.(15)
3973. تاریخ الیعقوبی عن الإمام الحسین علیه السلام: الجِوارُ قَرابَةٌ.(16)
3974. علل الشرائع بإسناده عن الحسین بن علیّ عن أخیه الحسن بن علیّ بن أبی طالب علیهم السلام: رَأَیتُ امّی فاطِمَةَ علیها السلام قامَت فی مِحرابِها لَیلَةَ جُمُعَتِها، فَلَم تَزَل راکِعَةً ساجِدَةً حَتَّى اتَّضَحَ
در آمدم و او را در خانهاى فرش شده با حصیر یافتم. گفتم: این چه اتاقى است، فدایت شوم؟!
فرمود: «این، اتاق من است و آنچه پیشتر دیدى، خانه همسرم بود. برایت حدیثى بگویم که پدرم علیه‌السلام برایم گفت: گروهى بر حسین بن على علیه‌السلام در آمدند و در خانهاش فرش و بالشهایى دیدند. گفتند: اى فرزند پیامبر خدا! در خانهات چیزهایى مىبینیم که در خانه پیامبر خدا صلى الله علیه و آله نبود!
فرمود: «ما با زنان، ازدواج مىکنیم و مِهرشان را مىدهیم و هر چه بخواهند، با آن مىخرند و هیچ چیزِ آن، براى ما نیست».
4 / 5
همسایهدارى خوب
3972. الأمالى، صدوق به سندش، از امام حسین علیه السلام: شنیدم جدّم پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به من مىفرمود: «… خوب همسایهدارى کن تا مؤمن باشى».(17)
3973. تاریخ الیعقوبى از امام حسین علیه السلام: همسایگى، گونهاى خویشاوندى است.
3974. علل الشرائع به سندش، از امام حسین علیه السلام، از امام حسن علیه السلام: مادرم فاطمه علیها السلام را شبِ جمعه در محرابش دیدم که به نماز ایستاده بود و پیوسته، به رکوع و سجود مىرفت تا آن که سپیدهدَم بر آمد. مىشنیدم که براى مردان و زنان مؤمن، با ذکر
عَمودُ الصُّبحِ، وسَمِعتُها تَدعو لِلمُؤمِنینَ وَالمُؤمِناتِ وتُسَمّیهِم وتُکثِرُ الدُّعاءَ لَهُم، ولا تَدعو لِنَفسِها بِشَیءٍ.
فَقُلتُ لَها: یا امّاه، لِمَ لا تَدعینَ(18) لِنَفسِکِ کما تَدعینَ لِغَیرِکِ؟
فَقالَت: یا بُنَیَّ! الجارُ ثُمَّ الدّارُ.(19)
4 / 6
توقیر الکبیر
3975. الجعفریّات بإسناده عن الإمام الحسین عن علیّ بن أبی طالب علیهما السلام: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: مَن وَقَّرَ ذا شَیبَةٍ لِشَیبَتِهِ، آمَنَهُ اللّهُ عز و جل مِن فَزَعِ یَومِ القِیامَةِ.(20)
4 / 7
فعل المعروف
3976. إرشاد القلوب عن الإمام الحسین علیه السلام: إذا کانَ یَومُ القِیامَةِ نادى مُنادٍ: «أیُّهَا النّاسُ، مَن کانَ لَهُ عَلَى اللّهِ أجرٌ فَلیَقُم»، فَلا یَقومُ إلّا أهلُ المَعروفِ.(21)
3977. نثر الدرّ عن الإمام الحسین علیه السلام: اعلَموا أنَّ المَعروفَ یُکسِبُ حَمدا ویُکسِبُ أجرا، فَلَو رَأَیتُمُ المَعروفَ رَجُلًا رَأَیتُموهُ حَسَنا جَمیلًا، یَسُرُّ النّاظِرینَ ویَفوقُ العالَمینَ، ولَو
نام، دعا مىکند و فراوان برایشان دعا مىکند، امّا براى خود، دعایى نمىکند.
به او گفتم: مادر من! چرا براى خود دعا نمىکنى، همان گونه که براى دیگران دعا مىکنى؟
فرمود: «پسر عزیزم! نخستْ همسایه، سپس خانه».
4 / 6
بزرگداشت سالمندان
3975. الجعفریّات به سندش از امام حسین علیه السلام، از امام على علیه السلام: پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «هر کس سالمندى را به خاطر موىِ سفیدش بزرگ بدارد، خداى عز و جل او را از هراس روز قیامت، ایمن مىدارد».
4 / 7
نیکوکارى
3976. إرشاد القلوب از امام حسین علیه السلام: چون روز قیامت شود، جارچى فریاد مىزند: «اى مردم! هر کس پاداشى نزد خدا دارد، برخیزد»؛ امّا جز آنان که نیکوکار بودهاند، بر نمىخیزند.
3977. نثر الدُّر از امام حسین علیه السلام: بدانید که کار نیک، ستایش و پاداش مىآورد و اگر نیکى را به صورت مردى مىدیدید، آن را نیکو و زیبا مىدیدید که تماشاگران را شاد مىنمود و سرآمدِ همه جهانیان بود و اگر پَستى را به صورت
رَأَیتُمُ اللُّؤمَ رَجُلًا رَأَیتُموهُ سَمِجا(22) مُشَوَّها، تَنفِرُ مِنهُ القُلوبُ وتُغَضُّ دونَهُ الأَبصارُ.(23)
3978. عیون أخبار الرضا علیه‌السلام بإسناده عن الحسین بن علیّ علیه السلام: خَطَبَنا أمیرُ المُؤمِنینَ علیه‌السلام فَقالَ: سَیَأتی عَلَى النّاسِ زَمانٌ عَضوضٌ(24)، یَعَضُّ المُؤمِنُ عَلى ما فی یَدِهِ ولَم یُؤمَر(25) بِذلِکَ، قالَ اللّهُ تَعالى: «وَ لا تَنْسَوُا الْفَضْلَ بَیْنَکُمْ إِنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ»(26)، وسَیَأتی زَمانٌ یُقَدَّمُ فیهِ الأَشرارُ، ویُنسى فیهِ الأَخیارُ، ویُبایَعُ المُضطَرُّ؛ وقَد نَهى رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله عَن بَیعِ المُضطَرِّ وعَن بَیعِ الغَرَرِ(27)، فَاتَّقُوا اللّهَ یا أیُّهَا النّاسُ و أصلِحوا ذاتَ بَینِکُم وَاحفَظونی فی أهلی.(28)
4 / 8
البکاء على مصائب أهل البیت علیهم السلام
3979. الأمالی للمفید عن الربیع بن المنذر عن أبیه عن الحسین بن علیّ علیهما السلام: ما مِن عَبدٍ قَطَرَت عَیناهُ فینا قَطرَةً، أو دَمَعَت عَیناهُ فینا دَمعَةً، إلّا بَوَّأَهُ اللّهُ بِها فِی الجَنَّةِ حُقُبا(29)(30)
مردى مىدیدید، آن را زشت و دَر هم مىدیدید، که دلها از آن مىرَمید و دیدهها به او نمىنگریستند.
3978. عیون أخبار الرضا علیه‌السلام به سندش، از امام حسین علیه السلام: امیر مؤمنان علیه‌السلام براى ما سخنرانى کرد و فرمود: «زمانى سختگیر و ستمکار بر مردم مىآید که مؤمن، آنچه را در چنگ دارد، سِفت مىگیرد، در حالى که به این کار، مأمور نیست. خداوند متعال مىفرماید: «و بزرگوارى راى در میان خود، از یاد مبرید که خدا به آنچه مىکنید، بیناست»، و زمانى مىآید که بدکاران، پیش انداخته مىشوند و نیکان را از یاد مىبَرَند و با مضطر (درمانده)، معامله مىکنند، در حالى که پیامبر خدا صلى الله علیه و آله، از معامله با مُضطر و بیع غَرَرى(31) نهى کرد.
پس اى مردم از خدا، پروا کنید و روابط میان خود را اصلاح کنید و [احترام] مرا، با [نیکى به] اهلبیتم حفظ کنید».
4 / 8
گریستن بر مصیبتهاى اهلبیت علیهم السلام
3979. الأمالى، مفید از ربیع بن مُنذِر، از پدرش، از امام حسین علیه السلام: هیچ بندهاى نیست که چشمانش قطرهاى اشک بر ما بیفشانَد و یا سرشکى از دیدگانش سرازیر شود، جز آن که خداوند، او را براى سالیانى دراز، در بهشت جاى دهد.
4 / 9
البکاء على مصائب الحسین علیه السلام
3980. کامل الزیارات عن هارون بن خارجة عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: قالَ الحُسَینُ علیه السلام: أنَا قَتیلُ العَبرَةِ، لا یَذکُرُنی مُؤمِنٌ إلّا بَکى.(32)
3981. کامل الزیارات عن أبی بصیر عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: قالَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیهما السلام: أنَا قَتیلُ العَبرَةِ، لا یَذکُرُنی مُؤمِنٌ إلَا استَعبَرَ.(33)
3982. کامل الزیارات عن أبی یحیى الحذّاء عن بعض أصحابنا عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: نَظَرَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه‌السلام إلَى الحُسَینِ علیه‌السلام فَقالَ: یا عَبرَةَ کُلِّ مُؤمِنٍ، فَقالَ: أنَا یا أبَتاه؟ قالَ: نَعَم یا بُنَیَّ.(34)
3983. ثواب الأعمال عن هارون بن خارجة عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: قالَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیهما السلام: أنَا قَتیلُ العَبرَةِ، قُتِلتُ مَکروبا، وحَقیقٌ عَلَى اللّهِ ألّا یَأتِیَنی مَکروبٌ إلّا رَدَّهُ وقَلَبَهُ إلى أهلِهِ مَسرورا.(35)
4 / 10
التأسی بالحسین علیه السلام
3984. کامل الزیارات عن جابر عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: قالَ عَلِیٌّ علیه‌السلام لِلحُسَینِ علیه السلام: یا
4 / 9
گریستن بر مصیبتهاى امام حسین علیه السلام
3980. کامل الزیارات به نقل از هارون بن خارجه، از امام صادق علیه السلام: امام حسین علیه‌السلام فرمود: «من، کشته اشکم. مؤمنى مرا یاد نمىکند، جز آن که مىگِرید».
3981. کامل الزیارات به نقل از ابوبصیر، از امام صادق علیه السلام: حسین بن على علیه‌السلام فرمود: «من، کشته اشکم. مؤمنى مرا یاد نمىکند، جز آن که اشک مىریزد».
3982. کامل الزیارات به نقل از ابویحیى حذّاء، از یکى از شیعیان، از امام صادق علیه السلام: امیر مؤمنان علیه‌السلام به حسین علیه‌السلام نگریست و فرمود: «اى سرشکِ هر مؤمن!».
حسین علیه‌السلام گفت: من، اى پدر؟
فرمود: «آرى، اى پسر عزیزم!».
3983. ثواب الأعمال به نقل از هارون بن خارجه، از امام صادق علیه السلام: حسین بن على علیه‌السلام فرمود: «من، کشته اشکم؛ غمگینْ کشته شدم و بر خداست که غمزدهاى [به زیارتم] نیاید، جز آن که او را شادان به خانوادهاش باز گردانَد».
4 / 10
سرمشق گرفتن از امام حسین علیه السلام
3984. کامل الزیارات به نقل از جابر، از امام صادق علیه السلام: على علیه‌السلام به حسین علیه‌السلام فرمود: «اى ابا عبد اللّه! تو از قدیم الأیّام، سرمشق بودهاى».
أبا عَبدِ اللّهِ اسوَةٌ أنتَ قِدَما.
فَقالَ: جُعِلتُ فِداکَ! ما حالی؟
قالَ: عَلِمتَ ما جَهِلوا وسَیَنتَفِعُ عالِمٌ بِما عَلِمَ، یا بُنَیَّ اسمَع و أبصِر مِن قَبلِ أن یَأتِیَکَ، فَوَالَّذی نَفسی بِیَدِهِ لِیَسفِکَنَّ بَنو امَیَّةَ دَمَکَ ثُمَّ لا یُزیلونَکَ عَن دینِکَ، ولا یُنسونَکَ ذِکرَ رَبِّکَ.
فَقالَ الحُسَینُ علیه السلام: وَالَّذی نَفسی بِیَدِهِ، حَسبی! أقرَرتُ بِما أنزَلَ اللّهُ، واصَدِّقُ قَولَ نَبِیِّ اللّهِ، ولا اکَذِّبُ قَولَ أبی.(36)
3985. تاریخ الطبری عن عقبة بن أبی العیزار عن الحسین علیه السلام: لَکُم فِیَّ اسوَةٌ.(37)
4 / 11
الإجمال فی طلب الرزق
3986. أعلام الدین عن الإمام الحسین علیه‌السلام أنَّهُ قالَ لِرَجُلٍ: یا هذا، لا تُجاهِد فِی الرِّزقِ جِهادَ المُغالِبِ، ولا تَتَّکِل عَلَى القَدَرِ اتِّکالَ مُستَسلِمٍ؛ فَإِنَّ ابتِغاءَ الرِّزقِ مِنَ السُّنَّةِ، وَالإِجمالَ فِی الطَّلَبِ مِنَ العِفَّةِ، ولَیسَتِ العِفَّةُ بِمانِعَةٍ رِزقا، ولَا الحِرصُ بِجالِبٍ فَضلًا، وإنَّ الرِّزقَ مَقسومٌ، وَالأَجَلَ مَحتومٌ، وَاستِعمالَ الحِرصِ طَلَبُ المَأثَمِ(38)(39)
حسین علیه‌السلام گفت: فدایت شوم! در چه حالى هستم؟
على علیه‌السلام فرمود: «آنچه را ندانستند، دانستى و به زودى، عالِم از علم خویش بهره بَرَد. پسر عزیزم! بشنو و ببین، پیش از آن که [فرشته مرگ] نزد تو بیاید. سوگند به آن که جانم به دست اوست، بنى امیّه، خونت را مىریزند؛ ولى نمىتوانند تو را از دینت جدا کنند و یا از یاد پروردگارت غافل سازند».
حسین علیه‌السلام گفت: سوگند به آن که جانم به دست اوست، همین مرا بس است. به آنچه خدا نازل کرده است، اقرار دارم و گفته پیامبر خدا را تصدیق مىکنم و سخن پدرم را نادرست نمىانگارم.
3985. تاریخ الطبرى به نقل از عُقْبة بن ابى عَیزار، از امام حسین علیه السلام: من، سرمشق شما [در زندگى] هستم.
4 / 11
میانهروى در طلب روزى
3986. أعلام الدین از امام حسین علیه السلام، خطاب به کسى: اى مرد! در پىِ روزى، مانند کوشش پیکارجوى چیره مرو، و همچون اسیر دستبسته، بر قضا و قَدَرْ تکیه مکن؛ چرا که پیجویىِ روزى، از سنّت است و میانهروى در طلب [روزى]، از خویشتندارى و عفّت. نه عفّت، مانعِ روزى است، نه حرص، کشاننده [روزىِ] بیشتر؛ چرا که روزى، قسمت شده است و اجَل، حتمى است و حرص ورزیدن، در پىِ گناه رفتن است».
4 / 12
اطعام الطعام
3987. المعجم الکبیر عن حبیب بن أبی ثابت: صَنَعَتِ امرَأَةٌ مِن نِساءِ الحُسَینِ علیه‌السلام طَعاما فی بَعضِ أرضِهِ فَطَعِمَ، ثُمَّ رُفِعَ الطَّعامُ.
فَجاءَ مَولىً لَهُ، فَدَعا بِالطَّعامِ، فَقالَ: یا أبا عَبدِ اللّهِ، لا اریدُهُ.
قالَ: لِمَ؟
قالَ: أکَلنا قُبَیلُ عِندَ عُبَیدِ اللّهِ بنِ عَبّاسٍ.
فَقالَ الحُسَینُ علیه السلام: إنَّ أباهُ کانَ سَیِّدَ قُرَیشٍ، إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله علیه و آله قالَ: یا بَنی عَبدِ المُطَّلِبِ، أطعِمُوا الطَّعامَ و أطیبُوا الکَلامَ.(40)
3988. الذرّیّة الطاهرة عن عبد اللّه بن سلیمان بن نافع عن الحسین بن علیّ علیهما السلام: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: یا بَنی هاشِمٍ، أطیبُوا الکَلامَ و أطعِمُوا الطَّعامَ.
فَقالَ رَجلٌ: ما أرى بَینَ یَدَیکَ شَیئا؟
قالَ: وما یُدریکَ ما طَعامی؟ إنَّ طَعامی فی جِذاذی(41) وحَصادی.(42)
3989. المحاسن عن بشر بن غالب: خَرَجنا مَعَ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه‌السلام إلَى المَدینَةِ ومَعَهُ شاةٌ قَد طُبِخَت أعضاءً(43)، فَجَعَلَ یُناوِلُ القَومَ عُضوا عُضوا.(44)
4 / 12
اطعام کردن
3987. المعجم الکبیر به نقل از حبیب بن ابى ثابت: یکى از زنان حسین علیه‌السلام در یکى از زمینهاى او، غذایى درست کرد و ایشان از آن خورد. سپس، غذا برداشته شد که یکى از وابستگانش آمد و حسین علیه‌السلام او را به غذا دعوت کرد. او گفت: اى ابا عبد اللّه! غذا نمىخواهم.
حسین علیه‌السلام پرسید: «چرا؟».
او گفت: اندکى پیش، نزد عبید اللّه بن عبّاس، غذا خوردیم.
حسین علیه‌السلام فرمود: «پدرش سَرور قریش بود. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «اى پسران عبد المطّلب! غذا بخورانید و نیکو سخن بگویید»».
3988. الذریّة الطاهرة به نقل از عبد اللّه بن سلیمان بن نافع، از امام حسین علیه السلام: پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «اى بنىهاشم! نیکو سخن بگویید و غذا بخورانید».
مردى گفت: در جلوى تو چیزى نمىبینم.
حسین علیه‌السلام فرمود: «تو چه مىدانى که غذاى من چیست؟ غذاى من [که مىبخشم]، هنگام چیدن خرما و درو کردن محصول است».
3989. المحاسن به نقل از بِشْر بن غالب: با حسین بن على علیه‌السلام به سوى مدینه حرکت کردیم. با او گوسفندى بریان شده بود که اعضاى آن را یکىیکى به افراد مىداد.
4 / 13
الاسترجاع عند المصیبة
3990. سنن ابن ماجة عن فاطمة بنت الحسین عن أبیها علیه السلام: قالَ النَّبِیُّ صلى الله علیه و آله: مَن اصیبَ بِمُصیبَةٍ فَذَکَرَ مُصیبَتَهُ، فَأَحدَثَ استِرجاعا؛ وإن تَقادَمَ عَهدُها، کَتَبَ اللّهُ لَهُ مِنَ الأَجرِ مِثلَهُ یَومَ اصیبَ.(45)
4 / 14
تسمیت العاطسِ
3991. المناقب للخوارزمی بإسناده عن الحسین بن علیّ علیهما السلام: إنَّ النَّبِیَّ صلى الله علیه و آله کانَ إذا عَطَسَ قالَ لَهُ عَلِیٌّ علیه السلام: أعلَى اللّهُ ذِکرَکَ یا رَسولَ اللّهِ، وإذا عَطَسَ عَلِیٌّ علیه‌السلام قالَ لَهُ النَّبِیُّ صلى الله علیه و آله: أعلَى اللّهُ عَقِبَکَ یا عَلِیُّ.(46)
4 / 13
گفتنِ «إنا لله» در مصیبت(47)
3990. سنن ابن ماجة به نقل از فاطمه دختر امام حسین، از امام حسین علیه السلام: پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «هر گاه مصیبتزده، مصیبتش را به یاد آورَد و استرجاع کند (إنّا للّه بگوید)، هر چند [از مصیبتْ] بسیار گذشته باشد، خداوند، پاداشى مانند روز مصیبتش براى او مىنویسد».
4 / 14
دعا کردن براى عطسه کننده
3991. المناقب، خوارزمى به سندش، از امام حسین علیه السلام: پیامبر صلى الله علیه و آله چون عطسه مىزد، على علیه‌السلام به ایشان مىگفت: «اى پیامبر خدا! خدا یادت را بلند گردانَد» و چون على علیه‌السلام عطسه مىزد، پیامبر صلى الله علیه و آله به او مىفرمود: «اى على! خداوند، دودمانت را بلند مرتبه گردانَد».
1) حَارَ یَحُورُ: إذا رجَع (النهایة: ج 1 ص 459 «حور»).
2) نثر الدرّ: ج 1 ص 334، نزهة الناظر: ص 81 ح 6 وفیه «فتحوزوا نقما» بدل «فتحور نقما»، الدرّة الباهرة: ص 24 وفیه «فتجوزوا النعم» بدل «فتحور نقما»، أعلام الدین: ص 298 وفیه «فتتحوّل إلى غیرکم» بدل «فتحور نقما»، کشف الغمّة: ج 2 ص 241، بحار الأنوار: ج 78 ص 121 ح 4؛ الفصول المهمّة: ص 176 وفیه «فتعود نقما» بدل «فتحور نقما».
3) الدرّ المنثور: ج 1 ص 509 نقلًا عن الأصبهانی؛ الذریّة الطاهرة: ص 110 ح 150 نحوه کلاهما عن الإمام الباقر عن أبیه علیهما السلام.
4) قضاء حقوق المؤمنین: ص 28 ح 32، بحار الأنوار: ج 74 ص 315 ح 72، وفی کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 2 ص 189 ح 2108 عن الإمام الحسن علیه السلام.
5) کنز العمّال: ج 15 ص 770 ح 43024 نقلًا عن الطبرانی، وفی المعجم الکبیر: ج 3 ص 83 ح 2731 والمعجم الأوسط: ج 8 ص 153 ح 8245 عن الإمام الحسن علیه السلام.
6) الأربعون حدیثا فی حقوق الإخوان لابن زهرة الحلبی: ص 82 عن الإمام الباقر عن أبیه علیهما السلام؛ کشف الریبة: ص 83 عن حسین بن زید عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام.
7) نَسَأْتُ الشیء: أخّرته (النهایة: ج 5 ص 44 «نسأ»).
8) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2 ص 44 ح 157، صحیفة الإمام الرضا علیه السلام: ص 286 ح 31 کلاهما عن أحمد بن عامر الطائی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 74 ص 91 ح 15.
9) کشف الغمّة: ج 2 ص 377 عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 47 ص 206 ح 47 وراجع: تفسیر العیّاشی: ج 2 ص 220 ح 75.
10) نُمرُقَة: أی وسادَة، وهی بضمّ النون والرّاء وکسرهما، وجمعها: نَمارِقُ (النهایة: ج 5 ص 118 «نمرق»).
11) الکافی: ج 6 ص 476 ح 1، مکارم الأخلاق: ج 1 ص 284 ح 881، بحار الأنوار: ج 79 ص 322 ح 4.
12) التَّنجِیدُ: التَّزْیینُ؛ یقال: بیت منجّد (النهایة: ج 5 ص 19 «نجد»).
13) الأنماطُ: هی ضرب من البُسط له خمل رقیق (النهایة: ج 5 ص 119 «نمط»).
14) دعائم الإسلام: ج 2 ص 159 ح 569.
15) الأمالی للصدوق: ص 269 ح 295 عن إسماعیل بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 69 ص 368 ح 4 وراجع: الأمالی للمفید: ص 350 ح 1 والأمالی للطوسی: ص 120 ح 187 ومشکاة الأنوار: ص 370 ح 1217. راجع تمام الحدیث: ص 204 ح 3992.
16) تاریخ الیعقوبی: ج 2 ص 246 وراجع: معدن الجواهر: ص 72.
17) ر. ک: ص 205 ح 3992.
18) فی المصدر: «تدعون» فی کلا الموضعین، وما فی المتن أثبتناه من المصادر الاخرى.
19) علل الشرائع: ص 182 ح 1، دلائل الإمامة: ص 152 ح 65 کلاهما عن عبادة الکعبی عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه علیهم السلام عن فاطمة الصغرى بنت الحسین علیه السلام، کشف الغمّة: ج 2 ص 94 عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه علیهم السلام عن فاطمة الصغرى (بنت الحسین علیه السلام)، بحار الأنوار: ج 43 ص 81 ح 3.
20) الجعفریّات: ص 196، النوادر للراوندی: ص 99 ح 53 کلاهما عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 75 ص 137 ح 5.
21) إرشاد القلوب: ص 189.
22) سَمُجَ الشیء فهو سَمِجٌ: أی قبحَ فهو قَبیح (النهایة: ج 2 ص 398 «سمج»).
23) نثر الدرّ: ج 1 ص 334، نزهة الناظر: ص 81 ح 6، أعلام الدین: ص 298، کشف الغمّة: ج 2 ص 242 کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج 78 ص 121 ح 4؛ الفصول المهمّة: ص 176 نحوه.
24) عَضُوض: أی یصیب الرعیَّة فیه عسف وظُلم (النهایة: ج 3 ص 253 «عضض»).
25) فی المصدر: «لم یؤمن»، وما أثبتناه فی بحار الأنوار.
26) البقرة: 237.
27) بَیعُ الغَرَر: فُسِّرَ بما یکونُ له ظاهِرٌ یغُرّ المشتری، وباطنٌ مجهول؛ مثل بیع السمک بالماء، والطیر فی الهواء (مجمع البحرین: ج 2 ص 1312 «غرر»).
28) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2 ص 45 ح 168 عن داوود بن سلیمان الفرّا عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 73 ص 304 ح 19.
29) الحُقب بالضمّ وبضمّتین: ثمانون سنة أو أکثر، والدَّهر، والسَّنة أو السِّنون (القاموس المحیط: ج 1 ص 57 «حقب»).
30) الأمالی للمفید: ص 341 ح 6، الأمالی للطوسی: ص 116 ح 181، بشارة المصطفى: ص 62، العمدة: ص 395 ح 794، بحار الأنوار: ج 44 ص 280 ح 5.
31) بیع غَرَرى، به معناى معاملهاى است که نامعلوم باشد؛ مانند فروختن ماهىصید نشده از آب یا پرنده در هوا.
32) کامل الزیارات: ص 216 ح 313، بحار الأنوار: ج 44 ص 279 ح 5.
33) کامل الزیارات: ص 215 ح 310، الأمالی للصدوق: ص 200 ح 214 عن أبی بصیر عن الإمام الصادق عن آبائه عنه علیهم السلام، المناقب لابن شهرآشوب: ج 4 ص 87، روضة الواعظین: ص 188، فضل زیارة الحسین علیه السلام: ص 41 ح 14 عن إسحاق بیّاع اللؤلؤ عن الإمام الصادق عنه علیهما السلام نحوه، بحار الأنوار: ج 44 ص 284 ح 19.
34) کامل الزیارات: ص 214 ح 308، بحار الأنوار: ج 44 ص 280 ح 10.
35) ثواب الأعمال: ص 123 ح 52، کامل الزیارات: ص 216 ح 314، بحار الأنوار: ج 44 ص 279 ح 6.
36) کامل الزیارات: ص 150 ح 178، بحار الأنوار: ج 44 ص 262 ح 17.
37) تاریخ الطبری: ج 5 ص 403، الکامل فی التاریخ: ج 2 ص 553، الفتوح: ج 5 ص 82؛ بحار الأنوار: ج 44 ص 382.
38) فی المصدر: «طالب المأثم»، والتصویب من بحار الأنوار، وفی تحف العقول: «استعمال المأثم»، وفی مستطرفات السرائر: «یورث المأثم».
39) أعلام الدین: ص 428، بحار الأنوار: ج 103 ص 27 ح 41 وفی مستطرفات السرائر: ص 164 ح 4 وتحف العقول: ص 234 عن الإمام الحسن علیه‌السلام وراجع: بشارة المصطفى: ص 222.
40) المعجم الکبیر: ج 3 ص 136 ح 2911، المعجم الأوسط: ج 2 ص 270 ح 1954 ولیس فیه ذیله، تاریخ دمشق: ج 26 ص 374 ح 5687 نحوه.
41) الجذاذ: صرام النخل (مجمع البحرین: ج 1 ص 279 «جذذ»). والصِّرام: قطعُ الثمرة واجتناؤها من النخلة؛ یقال: هذا وقت الصِّرام والجَذاذ (لسان العرب: ج 12 ص 336 «صرم»).
42) الذرّیّة الطاهرة: ص 115 ح 162.
43) فی بعض نسخ المصدر: «أعضاؤها».
44) المحاسن: ج 2 ص 172 ح 1478، بحار الأنوار: ج 66 ص 59 ح 10 وفیه «مع علیّ بن الحسین علیه السلام».
45) سنن ابن ماجة: ج 1 ص 510 ح 1600، مسند ابن حنبل: ج 1 ص 429 ح 1734، المعجم الکبیر: ج 3 ص 131 ح 2895، المعجم الأوسط: ج 3 ص 154 ح 2768، مسند أبی یعلى: ج 6 ص 180 ح 6744 کلّها نحوه، کنز العمّال: ج 3 ص 339 ح 6840؛ مسکّن الفؤاد: ص 54، بحار الأنوار: ج 82 ص 141 ح 24.
46) المناقب للخوارزمی: ص 325 ح 334 عن عبد الجبّار الناشی عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام؛ بشارة المصطفى: ص 258 عن الإمام الکاظم عن أبیه عن جدّه عنه علیهم السلام وفیه «کعبک» بدل «عقبک» وراجع: مشکاة الأنوار: ص 361 ح 1177 والمناقب لابن شهرآشوب: ج 2 ص 219.
47) استرجاع، یعنى بر زبان آوردن «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ» و تذکّر این معنا که مصیبت، ما را نابود نمىکند؛ بلکه ما را به نزدصاحب اصلى خود، خداى مهربان، باز مىگردانَد. م.
