صفویان، در سال 907 ق، بر تخت سلطنت ایران نشستند و بیشترین آبادى عتبات مقدّس عراق، پس از روزگار آل بویه، در دورانى صورت گرفت که صفویان، قدرت را در اختیار داشتند (907 1148 ق).
صفویان، هر از چندى که بر عراقْ تسلّط مىیافتند، تمام تلاش خود را براى تعمیر، بازسازى و گسترش عتبات به کار مىگرفتند. نام صفویان و بعدها قاجاریان، در جاى جاى عمارات عتبات، نشان از حضور جدّى آنان در عمارت حرم ائمّه علیهم السلام در عراق دارد.
در دوره شاه اسماعیل (907- 930 ق)، شاه تهماسب (930- 984 ق)، شاه عبّاس اوّل (996- 1038 ق) و شاه صفى (1038- 1052 ق)، در دورههاى کوتاهى که حکومت عثمانى ضعیف مىشد، عراق در اختیار دولت صفوى بود و هر بار، بر طبق اسناد و منابع موجود، مهمترین دغدغه آنان، رسیدگى به امور حرم امامان علیهم السلام و فراهم کردن تسهیلات براى زائران بود.
شاه اسماعیل که نخستین بار در سال 914 ق، به عراق، عزیمت کرد و بر آن تسلّط یافت، دستور داد تا شش صندوق زیبا با پوشش پارچهاى بسیار زیبا، براى شش امام مدفون در عراق، بسازند و جاىگزین صندوقهایى گردد که پیش از آن، بر روى مزار امامان بود.(1)
امّا در بیشتر این دوره، عراق، در اختیار عثمانىها بود. در این دوره، برخى از سلاطین عثمانى، خود به تعمیر حرم امامان مدفون در عراق، از جمله حرم امام حسین علیه‌السلام مىپرداختند. شاه سلیمان عثمانى (سلطنت از 926- 974 ق) که عراق را از چنگ صفویان در آورد، در سال 941 ق، خود به زیارت امام حسین علیه‌السلام رفت.(2)
عثمانىها، به صورت طبیعى، اجازه مداخله به دولت صفوى و ایرانیان براى بازسازى و تعمیر دو حرم کربلا و حتّى اهداى نذورات و هدایا را نمىدادند و گاهى هم که نذورات و هدایا را مىپذیرفتند، در انبارها نهاده مىشد. در عوض، براى نشان دادن علاقه خود به اهل بیت علیهم السلام، در این جهت، تلاشهایى کردند.
بر پایه اشاراتى که علّامه مجلسى در شرح صحن قدیم امام حسین علیه‌السلام دارد،(3) چنین به دستمىآید که در دوره صفوى و به طور خاص در روزگار شاه تهماسب، حرم امام حسین علیه‌السلام در سمت مخالف قبله، توسعه یافت. تهماسب، در سال 936 ق، بغداد را تصرّف کرد و در تلاش براى آبادى عتبات، برخى نهرها را به سوى آنها کشانْد.(4)
1) تاریخ جهانگشاى خاقان: ص 292.
2) شهر حسین: ص 301.
3) بحار الأنوار: ج 89 ص 89.
4) ر. ک: شهر حسین: ص 306، الحدائق الناضرة: ج 11 ص 464.
