پس از شهادت امام حسین علیه‌السلام و آن گاه که دشمنان، میدان جنگ را با بدنهاى برهنه شهیدان، ترک کردند، طایفه بنى اسد که از دوستداران اهل بیت علیهم السلام بودند و مسکن آنان، غاضریّه بود، در میدان، حاضر شدند و شهداى کربلا را دفن کردند.(1) اهمّیتى که آنان براى امام حسین، فرزندش على اکبر و برادرش عبّاس علیهم السلام، قائل بودند سبب شد براى هر یک از آن بزرگواران مزارى ایجاد گردد. مزارى هم براى سایر شهیدان برپا شد که بعدها به حرم امام حسین علیه‌السلام ملحق گردید.
جابر بن عبد اللّه بن حِزام انصارى، روز اربعین شهادت امام حسین علیه السلام، وارد کربلا شد و بر سرِ مزار امام علیه‌السلام رفت.(2) این، نشان از آن دارد که قبر، کاملًا مشخّص و معیّن بوده است.
چهار سال بعد از حادثه کربلا، در سال 65 هجرى، توّابین، به فرماندهى سلیمان
بن صُرَد خُزاعى، پیش از رفتن به سوى شام، از کوفه عازم کربلا شدند و چنان که مردمان در اطراف حجر الأسود، گِرد مىآیند، بر سرِ قبر امام علیه‌السلام جمع شده، سوگوارى کردند و انبوهىِ جمعیت در کنار قبر او، بیش از انبوهىِ مردم در کنار حجر الأسود بود.(3)
این هم نشانى از آن است که چهار سال پس از واقعه عاشورا، قبرى براى امام حسین علیه‌السلام وجود داشته و شیعیان کوفه، به زیارت آن مىشتافتهاند.
به روایت خوارزمى، مختار بن ابى عبید، اندکى پیش از قیامش در کوفه، على القاعده در سال 66 هجرى، زمانى که از مکّه به کوفه مىآمد، ابتدا به قادسیه و از آن جا به کربلا بر سرِ قبر امام حسین علیه‌السلام رفت و آن را زیارت کرد. وى، خطاب به امام علیه‌السلام گفت: «لباسم را از تنم در نخواهم آورد، مگر آن که از کسى که تو را کُشت و با تو جنگید، انتقام بگیرم، یا آن که کُشته گردم» و آن گاه با قبر، وداع کرد.(4)
در نقل دیگرى آمده است که مصعب بن زبیر، در وقت رفتن به جنگ با عبد الملک بن مروان، در سال 71 یا 72 هجرى، بر سرِ مزار امام حسین علیه‌السلام آمد. در این نقل، آمده است:
فَلَمّا بَلَغَ الحَائرَ دَخَلَ، فَوَقَفَ عَلى قَبرِ أبى عَبدِ اللّهِ علیه السلام.(5)
وقتى به حرم رسید، وارد شد و کنار قبر حسین علیه‌السلام ایستاد.
از این عبارت، چنین برداشت شده است که دستِ کم، سایبانى روى مزار امام علیه‌السلام بوده است.
روایات فراوانى دلالت دارند که شیعیان، از زمان امام زین العابدین علیه السلام، به زیارت مزار امام حسین علیه‌السلام مىرفتهاند. خودِ امام زین العابدین علیه‌السلام نیز گاه گاهى از محلّى که در بادیه براى زندگى انتخاب کرده بود، راهى عراق مىشد و به زیارت قبر پدر بزرگوارش مىشتافت.(6)
1) ر. ک: ج 7 ص 425 (بخش نهم/ فصل سوم/ به خاک سپارندگان امام علیه‌السلام و یارانش).
2) مصباح المتهجّد: ص 787 و ر. ک: ص 97 (فصل دوازدهم/ زیارت جابر بن عبد اللّه انصارى).
3) ر. ک: تاریخالطبرى: ج 5 ص 590.
4) مقتل الحسین علیه السلام، خوارزمى: ج 2 ص 238.
5) ر. ک: ج 9 ص 71 (بخش دهم/ فصل یکم: بازتاب شهادت امام در سخنان برخىشخصیتهاى نامدار/ مصعب بن زبیر).
6) الإقبال: ج 2 ص 273.
