9 / 1
الدنیا دول
4073. الأمالی للطوسی بإسناده عن الحسین بن علیّ عن أمیر المؤمنین علیّ بن أبی طالب علیهما السلام: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: الدُّنیا دُوَلٌ(1)، فَما کانَ لَکَ مِنها أتاکَ عَلى ضَعفِکَ، وما کانَ عَلَیکَ لَم تَدفَعهُ بِقُوَّتِکَ، ومَنِ انقَطَعَ رَجاؤُهُ مِمّا فاتَ استَراحَ بَدَنُهُ، ومَن رَضِیَ بما رَزَقَهُ اللّهُ قَرَّت عَینُهُ.(2)
9 / 2
من حیزت له الدنیا
4074. الأمالی للطوسی بإسناده عن الحسین بن علیّ عن علیّ علیهما السلام: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: إنَّمَا ابنُ آدَمَ لِیَومِهِ، فَمَن أصبَحَ آمِنا فی سِربِهِ(3)، مُعافىً فی جَسَدِهِ، عِندَهُ قوتُ یَومِهِ،
9 / 1
دنیا، دست به دست مىشود
4073. الأمالى، طوسى به سَنَدش، از امام حسین علیه السلام، از امام على علیه السلام: پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «دنیا، دست به دست مىچرخد. هر چه از آن، براى تو باشد، به تو مىرسد، هر چند ناتوان باشى و آنچه به زیان تو باشد، نمىتوانى آن را با نیرویت برانى. هر کس امیدش به آنچه از دست رفته، قطع گردد، بدنش آسوده مىگردد و هر کس به آنچه خدا روزىاش کرده، خشنود شود، چشمش روشن مىشود».
9 / 2
آن که دنیا برایش فراهم است
4074. الأمالى، طوسى به سندش، از امام حسین علیه السلام، از امام على علیه السلام: پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «آدمى است و همان روزش! هر کس صبح به سلامت برخیزد و بدنش
فَکَأَنَّما حیزَت لَهُ الدُّنیا.(4)
9 / 1
هوان الدنیا على الله عزوجل
4075. الإرشاد عن علیّ بن یزید(5) عن علیّ بن الحسین [زین العابدین] علیهما السلام: خَرَجنا مَعَ الحُسَینِ علیه‌السلام فَما نَزَلَ مَنزِلًا ولَا ارتَحَلَ مِنهُ إلّا ذَکَرَ یَحیَى بنَ زَکَرِیّا وقَتلَهُ، وقالَ یَوما: ومِن هَوانِ الدُّنیا عَلَى اللّهِ أنَّ رَأسَ یَحیَى بنِ زَکَرِیّا علیه‌السلام اهدِیَ إلى بَغِیٍّ مِن بَغایا بَنی إسرائیلَ.(6)
9 / 2
حدیث أمیر المؤمنین علیه‌السلام والدنیا
4076. کشف الریبة عن عبد اللّه بن سلیمان النوفلی عن جعفر بن محمّد الصادق علیهما السلام: حَدَّثَنی مُحَمَّدُ بنُ عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ علیه السلام، قال: لَمّا تَجَهَّزَ الحُسَینُ علیه‌السلام إلَى الکوفَةِ، أتاهُ ابنُ عَبّاسٍ فَناشَدَهُ اللّهَ وَالرَّحِمَ أن یَکونَ هُوَ المَقتولَ بِالطَّفِّ، فَقالَ: [أنَا أعرَفُ](7) بِمَصرَعی مِنکَ، وما وُکدی(8) مِن الدُّنیا إلّا فِراقُها، ألا اخبِرُکَ یَابنَ عَبّاسٍ بِحَدیثِ أمیرِ المُؤمِنینَ علیه‌السلام وَالدُّنیا؟
فَقالَ لَهُ: بَلى لَعَمری، إنّی لُاحِبُّ أن تُحَدِّثَنی بِأَمرِها.
بیمار نباشد و خوراکِ روزش را داشته باشد، گویى دنیا برایش فراهم است».
9 / 3
پستى دنیا در نزد خدا
4075. الإرشاد به نقل از على بن یزید، از امام زین العابدین علیه السلام: با امام حسین علیه‌السلام بیرون آمدیم. او در جایى فرود نیامد و برنخاست، مگر آن که از یحیى بن زکریا علیه‌السلام و کشته شدنش یاد کرد. روزى فرمود: «از [نشانههاى] پستى دنیا نزد خدا، این است که سرِ یحیى بن زکریا علیه‌السلام را براى زنى روسپى از روسپیانِ بنى اسرائیل، هدیه بردند».
9 / 4
داستان امیرمؤمنان علیه‌السلام و دنیا
4076. کشف الریبة از عبد اللّه بن سلیمان نَوفَلى، از امام صادق علیه السلام: [پدرم] محمّد بن على بن الحسین (باقر علیه السلام) برایم نقل کرد که چون حسین علیه‌السلام آماده سفرِ کوفه شد، ابن عبّاس به نزدش آمد و او را به پیوند خونى میانشان سوگند داد که [نرود؛ تا] مبادا کشته طَف (کربلا)، او باشد.
امام علیه‌السلام فرمود: «من، قتلگاهم را مىدانم و از دنیا، جز جدایىاش را نمىخواهم. اى ابن عبّاس! آیا تو را از داستان امیر مؤمنان و دنیا، باخبر نکنم؟».
ابن عبّاس به ایشان گفت: چرا. به جانم سوگند که من، دوست دارم مرا از آن، آگاه کنى.
فَقالَ أبی: قالَ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیهما السلام: سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّهِ علیه‌السلام یَقولُ: حَدَّثَنی أمیرُ المُؤمِنینَ علیه‌السلام قالَ: إنّی کُنتُ بِفَدَکَ فی بَعضِ حیطانِها(9)، وقَد صارَت لِفاطِمَةَ علیها السلام، قالَ: فَإِذا أنَا بِامرَأَةٍ قَد قَحَمَت عَلَیَّ وفی یَدی مِسحاةٌ و أنَا أعمَلُ بِها، فَلَمّا نَظَرتُ إلَیها طارَ قَلبی مِمّا تَداخَلَنی مِن جَمالِها، فَشَبَّهتُها بِبُثَینَةَ(10) بِنتِ عامِرٍ الجُمَحِیِّ، وکانَت مِن أجمَلِ نِساءِ قُرَیشٍ.
فَقالَت: یَابنَ أبی طالِبٍ، هَل لَکَ أن تَتَزَوَّجَ بی فَاغنِیَکَ عَن هذِهِ المِسحاةِ، و أدُلَّکَ عَلى خَزائِنِ الأَرضِ، فَیَکونَ لَکَ المُلکُ ما بَقیتَ ولِعَقِبِکَ مِن بَعدِکَ؟
فَقالَ لَها عَلِیٌّ علیه السلام: مَن أنتِ حَتّى أخطُبَکِ مِن أهلِکِ؟
فَقالَت: أنَا الدُّنیا.
قالَ [: قُلتُ](11) لَها: فَارجِعی وَاطلُبی زَوجا غَیری، و أقبَلتُ عَلى مِسحاتی و أنشَأتُ أقولُ:
لَقَد خابَ مَن غَرَّتهُ دُنیا دَنِیَّةٌ
وما هِیَ إن غَرَّت قُرونا بِنائِلِ
أتَتنا عَلى زِیِّ العَزیزِ بُثَینَةَ
وزینَتُها فی مِثلِ تِلکَ الشَّمائِلِ
فَقُلتُ لَها: غُرّی سِوایَ فَإِنَّنی
عَزوفٌ(12) عَنِ الدُّنیا ولَستُ بِجاهِلِ
وما أنَا وَالدُّنیا فَإنَّ مُحَمَّدا
احِلَّ صَریعا بَینَ تِلکَ الجَنادِلِ(13)
وهَبها أتَتنی بِالکُنوزِ ودُرِّها
و أموالِ قارونَ ومُلکِ القَبائِلِ
ألَیسَ جَمیعا لِلفَناءِ مَصیرُها
ویَطلُبُ مِن خُزّانِها بِالطَّوائِلِ
پدرم فرمود که على بن الحسین (زین العابدین) علیه‌السلام فرمود: شنیدم ابا عبد اللّه الحسین علیه‌السلام مىفرماید: امیر مؤمنان، برایم چنین نقل کرد که: «من، در برخى از باغهاى فَدَک که از آنِ فاطمه علیها السلام شده بود بیل به دست، کار مىکردم که ناگاه، دیدم زنى بر من وارد شد. چون به او نگریستم، زیبایىاش دلم را رُبود و او را شبیه بُثینه دختر عامر جُمَحى دیدم که از زیباترین زنان قریش بود.
زن گفت: اى فرزند ابو طالب! آیا مىخواهى با من ازدواج کنى تا تو را از این بیل، بىنیاز کنم و تو را بر اندوختههاى زمین، ره بنمایم و تا هر زمان که بمانى، فرمانروا بمانى و براى نسلت نیز چنین باشد؟
به او گفت [م]: تو که هستى تا تو را از خانوادهات خواستگارى کنم؟
گفت: من دنیا هستم.
به او گفت [م]: باز گرد و همسرى دیگر بجوى.
به بیلم روى آوردم و چنین سرودم:
بىگمان، هر که دنیاى پست، فریبش دهد، ناکام مىگردد
و اگر نسلهایى را بفریبد، به مقصد نمىرساند.
دنیا، به شکل بُثَینه گرامى نزد ما آمد
و زیور و شمایلش بهسان او بود.
به او گفتم: غیر مرا بفریب که من
از دنیا، گریزانم و ناآگاه نیستم.
مرا با دنیا چه کار، که محمّد
در میان سنگها [ى قبر]، جاى گرفت؟
گیرم که دنیا، گنج و مرواریدش را برایم آورد
و نیز اموال قارون و فرمانروایى قبیلهها را.
آیا سرانجامِ همه آنها نابودى نیست
هر چند که از گنجینههاى سرشار آن، طلب مىشود؟
فَغُرّی سِوایَ إنَّنی غَیرُ راغِبٍ
بِما فیکِ مِن مُلکٍ وعِزٍّ ونائِلِ
فَقَد قَنِعَت نَفسی بِما قَد رُزِقتُهُ
فَشَأنَکِ یا دُنیا و أهلَ الغَوائِلِ(14)
فَإِنّی أخافُ اللّهَ یَومَ لِقائِهِ
و أخشى عَذابا دائِما غَیرَ زائِلِ(15)(16)
9 / 5
التحذیر من الدنیا
4077. مستدرک الوسائل: مَرَّ الحُسَینُ علیه‌السلام بِدارِ بَعضِ المَهالِبَةِ(17)، فَقالَ: رَفَعَ الطّینَ، ووَضَعَ الدّینَ.(18)
4078. تنبیه الخواطر: قالَ رَجُلٌ لِلحُسَینِ علیه السلام: بَنَیتُ دارا احِبُّ أن تَدخُلَها وتَدعُوَ اللّهَ. فَدَخَلَها فَنَظَرَ إلَیها، ثُمَّ قالَ: أخرَبتَ دارَکَ، وعَمَرتَ دارَ غَیرِکَ، غَرَّکَ مَن فِی الأَرضِ ومَقَتَکَ مَن فِی السَّماءِ.(19)
9 / 6
الدنیا سجن المؤمن
4079. معانی الأخبار عن الحسین بن علیّ بن أبی طالب علیهما السلام: إنَّ أبی حَدَّثَنی عَن رَسولِ اللّهِ صلى الله علیه و آله:
غیر مرا بفریب که من، رغبتى ندارم
به آنچه از فرمانروایى و عزّت و دستاورد توست.
بىگمان، من، خود را به روزىام قانع کردهام
پس اى دنیا به کار هلاک شدگان خود بپرداز.
که من از خدا، در روز دیدار او مىترسم
و از عذابى جاوید و همیشگى».
9 / 5
پرهیز دادن از دنیا
4077. مستدرک الوسائل: امام حسین علیه‌السلام به خانه یکى از مُهلّبیان(20) گذر کرد و فرمود: «گِل را بر افراشت و دین را فرو گذاشت!».
4078. تنبیه الخواطر: مردى به امام حسین علیه‌السلام گفت: خانهاى ساختهام که دوست دارم به آن، وارد شوى و خدا را بخوانى (دعا کنى).
امام علیه‌السلام به آن، وارد شد و بدان نگریست و سپس فرمود: «خانه خود را ویران و خانه غیرِ خود را آباد کردى. آن که در زمین بود (شیطان)، تو را فریفت و آن که در آسمان بود (خدا)، از تو متنفّر شد».
9 / 6
دنیا، زندان مؤمن
4079. معانى الأخبار از امام حسین علیه السلام: پدرم از پیامبر خدا صلى الله علیه و آله نقل کرد که دنیا، زندانِ
أنَّ الدُّنیا سِجنُ المُؤمِنِ وجَنَّةُ الکافِرِ، وَالمَوتُ جِسرُ هؤُلاءِ إلى جَنّاتِهِم وجِسرُ هؤُلاءِ إلى جَحیمِهِم.(21)
9 / 7
مضار حب الدنیا
4080. الخصال عن فاطمة بنت الحسین عن أبیها علیه السلام: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: الرَّغبَةُ فِی الدُّنیا تُکثِرُ الهَمَّ وَالحُزنَ، والزُّهدُ فِی الدُّنیا یُریحُ القَلبَ وَالبَدَنَ.(22)
9 / 8
غفلة أهل الدنیا
4081. الأمالی للصدوق بإسناده عن الحسین بن علیّ علیهما السلام: قالَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام: کَم مِن غافِلٍ یَنسِجُ ثَوبا لِیَلبَسَهُ وإنَّما هُوَ کَفَنُهُ، ویَبنی بَیتا لِیَسکُنَهُ وإنَّما هُوَ مَوضِعُ قَبرِهِ.(23)
9 / 9
الناس عبید الدنیا
4082. تحف العقول عن الإمام الحسین علیه السلام: إنَّ النّاسَ عَبیدُ الدُّنیا وَالدّینُ لَعقٌ عَلى ألسِنَتِهِم، یَحوطونَهُ ما دَرَّت مَعائِشُهُم، فَإِذا مُحِّصوا(24) بِالبَلاءِ قَلَّ الدَّیّانونَ.(25)
مؤمن و بهشتِ کافر است و مرگ، پل ایشان به بهشتشان و پل آنان به دوزخشان است.
9 / 7
زیانهاى دنیادوستى
4080. الخصال از فاطمه دختر امام حسین، از امام حسین علیه السلام: پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «رغبت به دنیا، غم و اندوه را بسیار مىکند و بىرغبتى به دنیا، دل و بدن را آسوده مىکند».
9 / 8
غفلت دنیاپرستان
4081. الأمالى، صدوق به سندش، از امام حسین علیه السلام: امیر مؤمنان علیه‌السلام فرمود: «بسى غافل که پارچهاى مىبافد و کفنش مىشود یا خانهاى براى سکونت مىسازد و قبرش مىگردد».
9 / 9
مردم، بنده دنیایند
4082. تحف العقول از امام حسین علیه السلام: «مردم، بنده دنیایند و دین، لَقلَقه زبان آنان است. از آن، هوادارى مىکنند تا لوزام زندگىشان فراوان گردد، وچون در آزمونِ بلا قرار گیرند، دینداران، اندک مىشوند».
1) دُولَةٌ بینهم: یَتداوَلونه یکون مرّة لهذا ومرّة لهذا، والجمع دُوَل (الصحاح: ج 4 ص 1700 «دول»).
2) الأمالی للطوسی: ص 225 ح 393 عن الحسن بن موسى عن أبیه عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 77 ص 121 ح 22.
3) آمِنٌ فی سِربِه: أی فی نَفسِه (الصحاح: ج 1 ص 146 «سرب»).
4) الأمالی للطوسی: ص 588 ح 1219 عن محمّد بن علیّ بن الحسین بن زید بن علیّ عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 70 ص 318 ح 30 وراجع: کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 4 ص 419 ح 5916 والخصال: ص 161 ح 211 وسنن ابن ماجة: ج 2 ص 1387 ح 4141.
5) هکذا فی المصدر، وفی سائر المصادر: «علیّ بن زید».
6) الإرشاد: ج 2 ص 132، مجمع البیان: ج 6 ص 779، کشف الغمّة: ج 2 ص 221، إعلام الورى: ج 1 ص 429، عوالی اللآلی: ج 4 ص 81 ح 83 من دون إسنادٍ إلى أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 45 ص 89 ح 28.
7) ما بین المعقوفین سقط من المصدر و أثبتناه من بحار الأنوار.
8) وُکْدِی: أی دأبی وقصدی (النهایة: ج 5 ص 219 «وکد»).
9) الحائط: البستان، والجمع حیطان (المصباح المنیر: ص 157 «حاط»).
10) فی المصدر: «بثنیّة»، والتصویب من بحار الأنوار.
11) الزیادة من بحار الأنوار.
12) عَزَفَتْ نفسی عن الدنیا: أی عافتها وکرهَتها (النهایة: ج 3 ص 230 «عزف»).
13) الجَنْدَلُ: الحَجَر (تاج العروس: ج 14 ص 125 «جندل»).
14) الغَوَائِل: أی المهالک، جمع غائلة (النهایة: ج 3 ص 397 «غول»).
15) وقع تصحیف فی بعض کلمات هذه الأبیات، وصحّحناها من بحار الأنوار.
16) کشف الریبة: ص 89، بحار الأنوار: ج 75 ص 362 ح 77 وراجع: المناقب لابن شهرآشوب: ج 2 ص 102.
17) المهالبة: هم امَراء، سُمّوا بذلک نسبةً إلى أبیهم المهَلَّب بن أبی صفرة الأزدی العتکی الفارس الشاعر الأمیر.
18) مستدرک الوسائل: ج 3 ص 467 ح 4013 نقلًا عن تنبیه الخواطر.
19) تنبیه الخواطر: ج 1 ص 70، مستدرک الوسائل: ج 3 ص 467 ح 4013.
20) مهلّب، اسم فاعل است از ریشه «هلب» به معناى «هجو کردن». ناممهلّب بن ابى صُفره ازْدى عِتکى، امیر شهسوار و شاعر را از آن گرفتهاند. وى، پدر مَهالبه است که خاندانى امیر و محدّث بودهاند.
21) معانی الأخبار: ص 289 ح 3، الاعتقادات: ص 52، بحار الأنوار: ج 44 ص 297 ح 2.
22) الخصال: ص 73 ح 114، بحار الأنوار: ج 73 ص 91 ح 65.
23) الأمالی للصدوق: ص 172 ح 172 عن أحمد بن الحسن الحسینی عن الإمام العسکری عن آبائه علیهم السلام وراجع: عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 1 ص 297 ح 54 وبحار الأنوار: ج 77 ص 401 ح 26.
24) مَحَصَ الذهب بالنار: أخلَصَهُ ممّا یشوبه (تاج العروس: ج 9 ص 358 «محص»).
25) تحف العقول: ص 245، بحار الأنوار: ج 78 ص 116 ح 2.
