7 / 1
الکبر
4047. نثر الدرّ عن الإمام الحسین علیه السلام: الاستِکبارُ صَلَفٌ(1)(2)
4048. المعجم الکبیر عن فاطمة بنت الحسین عن أبیها الحسین علیه السلام: إنَّ عَبدَ اللّهِ بنَ عَمرٍو جاءَ إلَى النَّبِیِّ صلى الله علیه و آله فَقالَ: یا رَسولَ اللّهِ، أمِنَ الکِبرِ أن ألبَسَ الحُلَّةَ الحَسَنَةَ؟
قالَ: لا.
قالَ: فَمِنَ الکِبرِ أن أرکَبَ النّاقَةَ النَّجیبَةَ؟
قالَ: لا.
قالَ: أفَمِنَ الکِبرِ أن أصنَعَ طَعاما، فَأَدعُوَ قَوما یَأکُلونَ عِندی ویَمشونَ خَلفَ عَقِبی؟
قالَ: لا.
7 / 1
تکبر
4047. نثر الدرّ از امام حسین علیه السلام: استکبار، [همان] خود بزرگبینى است.
4048. المعجم الکبیر به نقل از فاطمه دختر امام حسین، از امام حسین علیه السلام: عبد اللّه بن عمرو، نزد پیامبر صلى الله علیه و آله آمد و گفت: اى پیامبر خدا! آیا اگر لباس گرانقیمت و زیبا بپوشم، کِبر است؟
فرمود: «نه».
گفت: آیا اگر شتر رَهوار سوار شوم، کِبر است؟
فرمود: «نه».
گفت: آیا اگر غذایى درست کنم و گروهى را دعوت کنم تا نزدم بخورند و در پىِ من بیایند، کِبر است؟
فرمود: «نه».
قالَ: فَمَا الکِبرُ؟
قالَ: أن تَسفَهَ(3) الحَقَّ، وتَغمَصَ(4) النّاسَ.(5)
7 / 2
الکذب
4049. تاریخ الیعقوبی عن الإمام الحسین علیه السلام: الکَذِبُ عَجزٌ.(6)
7 / 3
الغیبة
4050. تحف العقول عن الإمام الحسین علیه‌السلام لِرَجُلٍ اغتابَ عِندَهُ رَجُلًا: یا هذا! کُفَّ عَنِ الغیبَةِ؛ فَإِنَّها إدامُ(7) کِلابِ النّارِ.(8)
7 / 4
البخل
4051. تاریخ الیعقوبی عن الإمام الحسین علیه السلام: الشُحُّ(9) فَقرٌ.(6)
گفت: پس کِبر چیست؟
فرمود: «این که حقناشناسى کنى و مردم را حقیر بشمارى».
7 / 2
دروغگویى
4049. تاریخ الیعقوبى از امام حسین علیه السلام: دروغگویى، [از] ناتوانى است.
7 / 3
غیبت
4050. تحف العقول از امام حسین علیه السلام، به مردى که نزد ایشان، غیبت مرد دیگرى را کرد: اى مرد! از غیبت، دست بکش؛ چرا که خورشِ سگان دوزخ است.
7 / 4
بخل
4051. تاریخ الیعقوبى از امام حسین علیه السلام: بُخل،(10) نادارى است.
4052. المناقب والمثالب للخوارزمی عن الحسین بن علیّ علیهما السلام: السَّخاءُ مَحَبَّةٌ، وَالبُخلُ مَبغَضَةٌ، وَالجَنَّةُ مُحَرَّمَةٌ عَلَى البَخیلِ.(11)
4053. دلائل الإمامة بإسناده عن الحسین علیه‌السلام عن امّه فاطمة علیها السلام: قالَ لی أبی رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: إیّاکِ وَالبُخلَ؛ فَإِنَّهُ عاهَةٌ لا تَکونُ فی کَریمٍ، إیّاکِ وَالبُخلَ؛ فَإِنَّهُ شَجَرَةٌ فِی النّارِ و أغصانُها فِی الدُّنیا، فَمَن تَعَلَّقَ بِغُصنٍ مِن أغصانِها أدخَلَهُ النّارَ، وَالسَّخاءُ شَجَرَةٌ فِی الجَنَّةِ و أغصانُها فِی الدُّنیا، فَمَن تَعَلَّقَ بِغُصنٍ مِن أغصانِها أدخَلَهُ الجَنَّةَ.(12)
7 / 5
النذالة
4054. نثر الدرّ: سَأَلَهُ [عَلِیّا علیه السلام] الحُسَینُ علیه‌السلام(13) عَنِ النَّذالَةِ، فَقالَ: الجُرأَةُ عَلَى الصَّدیقِ، وَالنُّکولُ(14) عَنِ العَدُوِّ.(15)
7 / 6
العجلة
4055. نثر الدرّ عن الإمام الحسین علیه السلام: العَجَلَةُ سَفَهٌ(16)(17)
4052. المناقب و المثالب، خوارزمى از امام حسین علیه السلام: سخاوت [مایه] دوستى و بخل، [مایه] دشمنى است و بهشت بر بخیل، روا نیست.
4053. دلائل الإمامة به سندش، از امام حسین علیه السلام، از فاطمه علیها السلام: پدرم پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به من فرمود: «مبادا بخل بورزى که آفتى است که در بزرگوار نیست! مبادا بخل بورزى که بخل، درختى در آتش [دوزخ] است و شاخههایش در دنیاست و هر کس به شاخهاى از آن در آویزد، او را به آتش [دوزخ]، وارد مىکند. سخاوت، درختى در بهشت است و شاخههایش در دنیاست و هر کس به شاخهاى از آن در آویزد، او را به بهشت در مىآورد».
7 / 5
فرومایگى
4054. نثر الدرّ: حسین علیه‌السلام از [پدرش] على علیه‌السلام در باره معناى فرومایگى پرسید. فرمود: «گستاخ بودن در برابر دوست و عقب نشستن در برابر دشمن!».
7 / 6
عجله
4055. نثر الدرّ از امام حسین علیه السلام: عجله، نابخردى است.
7 / 7
السفه
4056. نثر الدرّ عن الإمام الحسین علیه السلام: السَّفَهُ(18) ضَعفٌ.(19)
7 / 8
السعایة
4057. کشف الغمّة بإسناده عن الحسین علیه السلام: جاءَ رَجُلٌ الى أمیرِ المُؤمِنینَ علیه‌السلام یَسعى بِقَومٍ، فَأَمَرَنی أن دَعَوتُ لَهُ قَنبَرا، فَقالَ لَهُ عَلِیٌّ علیه السلام: اخرُج إلى هذَا السّاعی فَقُل لَهُ: قَد أسمَعتَنا ما کَرِهَ اللّهُ تَعالى، فَانصَرِف فی غَیرِ حِفظِ اللّهِ تَعالى.(20)
7 / 9
فقر النفس
4058. معانی الأخبار عن شریح بن هانىء عن الحسین علیه‌السلام لَمّا سَأَلَهُ أبوهُ عَنِ الفَقرِ: الطَّمَعُ، وشِدَّةُ القُنوطِ(21)(22)
7 / 7
نابردبارى
4056. نثر الدرّ از امام حسین علیه السلام: نابُردبارى، ناتوانى است.
7 / 8
سخنچینى
4057. کشف الغمّة به سندش، از امام حسین علیه السلام: مردى نزد امیر مؤمنان علیه‌السلام آمد و از گروهى بدگویى نمود. امام علیه‌السلام به من فرمان داد که قنبر را برایش فرا بخوانم. [چون آمد،] على علیه‌السلام به او فرمود: «این سخنچین را بیرون کن و به او بگو: چیزى به ما شنواندى که خداى متعال، ناپسند مىدارد. باز گرد، بىآن که در حفظ و امان خداى متعال باشى».
7 / 9
فقر جان
4058. معانى الأخبار به نقل از شُرَیح بن هانى، از امام حسین علیه السلام، چون پدرش از او در باره فقر پرسید: طمع کردن [به مال مردم] و شدّت ناامیدى [از رحمت خداوند] است.
7 / 10
خوف الفقر وطلب الفخر
4059. الخصال بإسناده عن الحسین بن علیّ علیهما السلام: قالَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام: أهلَکَ النّاسَ اثنانِ: خَوفُ الفَقرِ، وطَلَبُ الفَخرِ.(23)
7 / 10
بیم فقر و پیجویى فخر
4059. الخصال به سندش، از امام حسین علیه السلام: امیر مؤمنان علیه‌السلام فرمود: «مردم را دو چیزْ هلاک کرد: بیمِ فقر و پیجویىِ فخر».
1) الصَّلَفُ: الادِّعاءُ فوق القدْرِ تکبّرا (تاج العروس: ج 12 ص 329 «صلف»).
2) نثر الدرّ: ج 1 ص 334، نزهة الناظر: ص 81 ح 5، کشف الغمّة: ج 2 ص 242، بحار الأنوار: ج 78 ص 122 ح 5.
3) سَفِهَ الحَقَّ: أی جهله (النهایة: ج 2 ص 376 «سفه»).
4) غَمِصَ الناسَ: احتقرهم ولم یرهم شیئا (النهایة: ج 3 ص 386 «غمص»).
5) المعجم الکبیر: ج 3 ص 132 ح 2898، المعجم الأوسط: ج 9 ص 42 ح 9088.
6) تاریخ الیعقوبی: ج 2 ص 246.
7) الإدامُ: ما یُؤکلُ مع الخبز، أیّ شیء کان (النهایة: ج 1 ص 31 «أدم»).
8) تحف العقول: ص 245، بحار الأنوار: ج 78 ص 117 ح 2.
9) الشُّحّ: أشدّ البُخل، وهو أبلَغُ فیالمَنع منالبُخل. وقیل: هو البخل معالحِرص (النهایة: ج 2 ص 448 «شحح»).
10) در متن عربى حدیث، «الشُّحّ» آمده است که علاوه بر «بُخل»، در معناى «حرص (آزمندى)» و «حرصِ جمع کردنِ مال» نیز به کار مىرود و برخى گفتهاند که به معناى «بخلِ آمیخته با حرص» است.
11) المناقب والمثالب للخوارزمی: ص 185 ح 604.
12) دلائل الإمامة: ص 71 ح 9 عن الحسن ابن بنت إلیاس عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام.
13) فی سائر المصادر (تحف العقول: ص 225 والمعجم الکبیر: ج 3 ص 69 ح 2688 ودستور معالم الحکم: ص 82) عن الإمام الحسن علیه‌السلام فی مسائل سأله عنها أمیر المؤمنین علیه‌السلام وفی الجمیع «الجبن» بدل «النذالة».
14) النُّکول: هو الامتناع وترک الإقدام (النهایة: ج 5 ص 117 «نکل»).
15) نثر الدرّ: ج 1 ص 274.
16) السَّفَهُ: الخِفَّةُ والطَّیش (النهایة: ج 2 ص 376 «سفه»).
17) نثر الدرّ: ج 1 ص 334، نزهة الناظر: ص 81 ح 5، کشف الغمّة: ج 2 ص 242، بحار الأنوار: ج 78 ص 122 ح 5؛ الفصول المهمّة: ص 177، تاریخ دمشق: ج 13 ص 259 وفی معدن الجواهر: ص 63 عن الإمام الحسن علیه السلام.
18) السَّفَه: ضدّ الحلم، و أصله الخفّة والحرکة (الصحاح: ج 6 ص 2234 «سفه»).
19) نثر الدرّ: ج 1 ص 334، نزهة الناظر: ص 81 ح 5، کشف الغمّة: ج 2 ص 242، بحار الأنوار: ج 78 ص 122 ح 5؛ الفصول المهمّة: ص 177 وفی تاریخ دمشق: ج 13 ص 259 عن الإمام الحسن علیه السلام.
20) کشف الغمّة: ج 3 ص 8 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 41 ص 119 ح 27.
21) القُنُوطُ: هو أشدُّ الیأسُ من الشیء (النهایة: ج 4 ص 113 «قنط»).
22) معانی الأخبار: ص 401 ح 62، بحار الأنوار: ج 72 ص 194 ح 14.
23) الخصال: ص 69 ح 102 عن العبّاس بن إسحاق بن موسى بن جعفر عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 72 ص 39 ح 34.
