شام به سرزمین منطقه سوریه، فلسطین، لبنان، اردن و اطراف آنها گفته میشده است. شامات هم میگویند.این سرزمین در صدر اسلام فتح شد و معاویه در دوره عثمان والی آنجا بود و امویان از آن پس بر آن منطقه استیلا یافتند و از حکومت مشروع علی «ع» سر برتافتند. دمشق، پایتخت امویان بود.یزید هم آنجا حکومت میکرد.(1)
از سرزمین شام در روایات، نکوهش شده و ائمه از آن به بدی یاد کردهاند.اهل شام بویژه در عهد معاویه، با علی دشمنی بسیار میکردند و از جمله علل آن تبلیغات گسترده معاویه و امویان بر ضد علی «ع» و بنی هاشم بود و چون در آن منطقه نفوذ و استیلا داشتند،
افکار را بر ضد اهل بیت، منحرف میساختند و بذر دشمنی آنان را در دلها میپراکندند.در دورههای بعد هم میان شامیان و عراقیان خصومت و ناسازگاری ادامه یافت و شهرها و مردم عراق، اغلب زیر بار حکومت دمشق نمیرفتند.سرهای مسلم بن عقیل و هانی را پس از شهادتشان به شام که مقر حکومت یزید بود فرستادند.
اهل بیتسید الشهدا «ع» پس از واقعه کربلا که به اسارت دشمن در آمدند، ابتدا به کوفه و از آنجا به شام برده شدند و چند روزی در دمشق اقامت کردند.دیدارشان با یزید در دار الخلافه در همین شهر بود که حضرت زینب و امام سجاد «ع» در بارگاه یزید خطبه خواندند و یزید را رسوا ساختند.(2) قبر حضرت زینب و رقیه که هر دو بصورت حرم و زیارتگاه شیعه است، در شام است.قبر رقیه نزدیک مسجد جامع دمشق و حرم حضرت زینب در زینبیه، بیرون از دمشق است.(3) سفر به شام برای اهل بیتحسین «ع» بسیار تلخ و مصیبتهای دوران اسارت در این دیار، برایشان از سختترین مصیبتها بوده است.وقتی از امام سجاد پرسیدند: در سفر کربلا، سختترین مصیبتهای شما کجا بود، سه بار فرمود: «الشام، الشام، الشام».(4)
1) دائرة المعارف الاسلامیة، ج 13، ص 81.
2) سفینة البحار، ج 1، ص 680.
3) درباره شام و قبور متبرکه و مدفونین در آنجا، از جمله ر.ک: «شام سرزمین خاطرهها» مهدی پیشوایی.
4) عنوان الکلام، فشارکی، ص 118.
