دیدار، بر سر تربتیک شهید یا امام و امامزاده حضور یافتن، دیدار از حرمهای مطهر و بقاع متبرک.زیارت پیامبر و ائمه «ع» هم در حال حیاتشان ارزشمند و تاثیر گذار است، هم پس از رحلت یا شهادتشان سازنده و الهام بخش است و تاکید زیارت، نسبت به حضرت رسول «ص»، حضرت زهرا «س»، امامان معصوم، شهدای آل محمد، علما و صلحاست.امام صادق «ع» فرمود: «من زارنا فی مماتنا فکانما زارنا فی حیاتنا»(1) هر کس ما را پس از مرگمان زیارت کند، گویا در حال حیات، زیارتمان کرده است.
زیارت ائمه، نشانه احترام به مقامشان، پیروی از راهشان، تبعیت از مواضعشان، استمرار خطشان، تجدید عهد با امامتشان، وفاداری به ولایتشان و زنده نگاهداشتن نام و یاد و خاطره و فرهنگ و تعالیم آنان است.حضرت رضا «ع» فرمود: «ان لکل امام عهدا فی عنق اولیائه و شیعته و ان من تمام الوفاء بالعهد و حسن الاداء زیارة قبورهم…»(2) برای هرامامی در گردن و بر عهده هواداران و پیروانش عهد و پیمانی است و از جمله نشانههای وفای کامل به این پیمان، زیارت قبور امامان است.
اینگونه زیارتها، علاوه بر آنکه برای خود زائر، اثر تربیتی و تزکیه روح دارد و دلیل حقشناسی او نسبت به اولیاء خدا و پیشوایان دین است، در زمینه احیاء امر امامان و ترویج مکتب انسانی و تربیتی آن اسوهها در جوامع بشری و توجه دادن به خط صحیح رهبری و ولایت در جامعه مؤثر است، بویژه وقتی حکام مستبد و منحرف، با برنامه در جهت محو آثار و یاد ائمه میکوشیدند، «زیارت» به عنوان یک عمل مثبت و انقلابی محسوب میشدو نوعی مبارزه با دستگاههای ستمگر.
در احادیث متعدد، تاکید شده که زیارت ائمه در غربتشان و همراه با خوف و خطر، پاداش بیشتری دارد، و اگر راه زائر دور باشد، و زیارت، پیاده و همراه با مشقتها باشد، اجر و قرب بیشتری خواهد داشت.(3) فضایل زیارت، درباره دیدار و زیارت خانه خدا، مرقدمطهر نبوی، قبور مؤمنان و صالحان بسیار فراوان است و حضور پیروان حق، پیرامون مرقد پاکشان، کانونی از ایمان و جذبه و پیوستگی و همبستگی به وجود میآورد و به زائران هم، «دعوت به خیر»، «دفاع از حق» و «شهادت در راه خدا» را الهام میدهد وزیارت، «وسیله» قرب به پروردگار است.(4)
زیارت، قلمرو «دل» و وادی محبت و شوق است، نمودی از احساس متعالی و زبان علاقه و ترجمان پیوند قلبی است.فیض «حضور» در کنار اولیاء خدا، زائر را از کیمیای «نظر» برخوردار میسازد.زیارت، الهام گرفتن از اسوهها و تعظیم شعائر و تقدیر از فداکاریها و تجلیل از پاکیهاست و زائر در برابر آیینه تمام قد فضیلتها میایستد، تا عیارخود را در آن بسنجد و خود را در برابر «میزان» قرار میدهد تا کم و کاستی خود را جبرانکند.زائر، مهمان مائده معنوی اولیاء الله است و زیارت، تجدید پیمان و میثاق «ولایت» بارهبری است.زیارت، سفر با کاروان اشک و بر محمل شوق و سوار شدن بر موج عرفان و براق عشق است.
1) بحار الانوار، ج 97، ص 124.
2) همان، ص 116، وسائل الشیعه، ج 10، 346.
3) برای مطالعه بیشتر پیرامون احادیث زیارت، از جمله ر.ک: بحار الانوار، ج 97، 98 و 99، من لا یحضره الفقیه، صدوق، ج 2، کامل الزیارات، عیون اخبار الرضا، المزار شیخ مفید، الغدیر، ج 5، وسائل الشیعه، ج 10، میزانالحکمه، ج 4، مصباح الزائر، مصباح المتهجد و کتب دیگر.
4) درباره سازندگیهای زیارت، ر.ک: «زیارت» به قلم نویسنده، ناشر: سازمان حج و زیارت.نیز: سلسله مقالات «زیارت» در مجله «پیام انقلاب»، سال 1363 از شماره 115 به بعد، که بیش از پنجاه شماره طول کشید، و کتاب «شوقدیدار» از: دکتر محمد مهدی رکنی، انتشارات آستان قدس رضوی.
