4099. الخصال بإسناده عن الحسین بن علیّ علیهما السلام: إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله علیه و آله أوصى إلى أمیرِ المُؤمِنینَ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه‌السلام وکانَ فیما أوصى بِهِ أن قالَ لَهُ:
یا عَلِیُّ! مَن حَفِظَ مِن امَّتی أربَعینَ حَدیثا یَطلُبُ بِذلِکَ وَجهَ اللّهِ عز و جل وَالدّارَ الآخِرَةَ، حَشَرَهُ اللّهُ یَومَ القِیامَةِ مَعَ النَّبِیّینَ وَ الصِّدّیقینَ وَالشُّهَداءِ وَالصّالِحینَ وحَسُنَ اولئِکَ رَفیقا.
فَقالَ عَلِیٌّ علیه السلام: یا رَسولَ اللّهِ! أخبِرنی ما هذِهِ الأَحادیثُ؟
فَقالَ: أن تُؤمِنَ بِاللّهِ وَحدَهُ لا شَریکَ لَهُ، وتَعبُدَهُ ولا تَعبُدَ غَیرَهُ، وتُقیمَ الصَّلاةَ بِوُضوءٍ سابِغٍ فی مَواقیتِها ولا تُؤَخِّرَها؛ فَإِنَّ فی تَأخیرِها مِن غَیرِ عِلَّةٍ غَضَبَ اللّهِ عز و جل، وتُؤَدِّیَ الزَّکاةَ، وتَصومَ شَهرَ رَمَضانَ، وتَحُجَّ البَیتَ إذا کانَ لَکَ مالٌ وکُنتَ مُستَطیعا.
و ألّا تَعُقَّ وَالِدَیکَ، ولا تَأکُلَ مالَ الیَتیمِ ظُلما، ولا تَأکُلَ الرِّبا، ولا تَشرَبَ الخَمرَ ولا شَیئا مِنَ الأَشرِبَةِ المُسکِرَةِ، ولا تَزنِیَ، ولا تَلوطَ، ولا تَمشِیَ بِالنَّمیمَةِ(1)، ولا تَحلِفَ بِاللّهِ کاذِبا، ولا تَسرِقَ، ولا تَشهَدَ شَهادَةَ الزّورِ لِأَحَدٍ قَریبا کانَ أو بَعیدا،
4099. الخصال به سندش، از امام حسین علیه السلام: پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به امیر مؤمنان على علیه‌السلام سفارش کرد و از جمله فرمود: «اى على! هر کس از امّتم چهل حدیث را براى خدا و سراى آخرت حفظ کند، خداوند، روز قیامت، او را با پیامبران، صدّیقان (مؤمنان راستین) و شهیدان و شایستگان که بهترینْ همراهان هستند، محشور مىکند».
على علیه‌السلام گفت: اى پیامبر خدا! به من بگو این احادیث، چه هستند؟
پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «این که به خداى یگانه بىانباز، ایمان بیاورى و او را بپرستى و جز او را نپرستى و نماز را با وضویى شاداب و کامل و در وقت خود و بدون تأخیر، به جا آورى که در تأخیر آن و [بیرون وقت خواندن] بدون علّت، خشم خداى عز و جل است.
زکات را بپردازى و ماه رمضان را روزه بگیرى و چون ثروتمند و مستطیع بودى، حج بگزارى. پدر و مادرت را نافرمانى نکنى و مال یتیم را به ستم نخورى. ربا نخورى و شراب و هیچ یک از نوشیدنىهاى مست کننده را ننوشى. زنا و لواط و سخنچینى نکنى و به خدا، سوگندِ دروغ مخورى. دزدى مکنى، گواهى دروغ
و أن تَقبَلَ الحَقَّ مِمَّن جاءَ بِهِ صَغیرا کانَ أو کَبیرا، و ألّا تَرکَنَ إلى ظالِمٍ وإن کانَ حَمیما قَریبا، و ألّا تَعمَلَ بِالهَوى، ولا تَقذِفَ المُحصَنَةَ، ولا تُرائِیَ؛ فَإِنَّ أیسَرَ الرِّیاءِ شِرکٌ بِاللّهِ عز و جل.
و ألّا تَقولَ لِقَصیرٍ: یا قَصیرُ، ولا لِطَویلٍ: یا طَویلُ؛ تُریدُ بِذلِکَ عَیبَهُ، و ألّا تَسخَرَ مِن أحَدٍ مِن خَلقِ اللّهِ، و أن تَصبِرَ عَلَى البَلاءِ وَالمُصیبَةِ، و أن تَشکُرَ نِعَمَ اللّهِ الَّتی أنعَمَ بِها عَلَیکَ، و ألّا تَأمَنَ عِقابَ اللّهِ عَلى ذَنبٍ تُصیبُهُ، و ألّا تَقنَطَ(2) مِن رَحمَةِ اللّهِ، و أن تَتوبَ إلَى اللّهِ عز و جل مِن ذُنوبِکَ؛ فَإِنَّ التّائِبَ مِن ذُنوبِهِ کَمَن لا ذَنبَ لَهُ، و ألّا تُصِرَّ عَلَى الذُّنوبِ مَعَ الاستِغفارِ فَتَکونَ کَالمُستَهزِئِ بِاللّهِ وآیاتِهِ ورُسُلِهِ.
و أن تَعلَمَ أنَّ ما أصابَکَ لَم یَکُن لِیُخطِئَکَ، و أنَّ ما أخطَأَکَ لَم یَکُ لِیُصیبَکَ، و ألّا تَطلُبَ سَخَطَ الخالِقِ بِرِضَى المَخلوقِ، و ألّا تُؤثِرَ الدُّنیا عَلَى الآخِرَةِ؛ لِأَنَّ الدُّنیا فانِیَةٌ وَالآخِرَةَ الباقِیَةُ، و ألّا تَبخَلَ عَلى إخوانِکَ بِما تَقدِرُ عَلَیهِ، و أن تَکونَ سَریرَتُکَ کَعَلانِیَتِکَ، و ألّا تَکونَ عَلانِیَتُکَ حَسَنَةً وسَریرَتُکَ قَبیحَةً، فَإِن فَعَلتَ ذلِکَ کُنتَ مِنَ المُنافِقینَ.
و ألّا تَکذِبَ، و ألّا تُخالِطَ الکَذّابینَ، و ألّا تَغضَبَ إذا سَمِعتَ حَقّا، و أن تُؤَدِّبَ نَفسَکَ و أهلَکَ ووُلدَکَ وجیرانَکَ عَلى حَسَبِ الطّاقَةِ، و أن تَعمَلَ بِما عَلِمتَ، ولا تُعامِلَنَّ أحَدا مِن خَلقِ اللّهِ عز و جل إلّا بِالحَقِّ، و أن تَکونَ سَهلًا لِلقَریبِ وَالبَعیدِ، و ألّا تَکونَ جَبّارا عَنیدا، و أن تُکثِرَ مِنَ التَّسبیحِ وَالتَّهلیلِ وَالدُّعاءِ وذِکرِ المَوتِ وما بَعدَهُ مِنَ القِیامَةِ وَالجَنَّةِ وَالنّارِ، و أن تُکثِرَ مِن قِراءَةِ القُرآنِ وتَعمَلَ بِما فیهِ.
و أن تَستَغنِمَ البِرَّ وَالکَرامَةَ بِالمُؤمِنینَ وَالمُؤمِناتِ، و أن تَنظُرَ إلى کُلِّ ما لا تَرضى فِعلَهُ لِنَفسِکَ فَلا تَفعَلَهُ بِأَحَدٍ مِنَ المُؤمِنینَ، ولا تَمَلَّ مِن فِعلِ الخَیرِ، و ألّا تُثَقِّلَ عَلى
براى هیچ کس، نزدیک یا دور، ندهى و حق را از هر کس که آن را آورد، کوچک باشد یا بزرگ، بپذیرى.
به ستمکارْ تکیه مکنى، هر چند دوست و نزدیک باشد. به هَوَست عمل نکنى و به زن عفیفِ خویشتندار، تهمت نزنى. ریا نکنى که کمترین ریا، شرک به خداى عز و جل است. افراد کوتاه و بلند را به زبان عیب، کوتاه و بلند نخوانى. هیچ یک از آفریدگان خدا را مسخره نکنى. بر بلا و مصیبت، شکیب ورزى و نعمتهاى الهى را که خداوند به تو داده، سپاس بگزارى. [خود را] از کیفر خدا بر گناهى که کردهاى، ایمن مپندارى. از رحمت خدا، ناامید نشوى و از گناهانت به سوى خداى عز و جل باز گردى که بازگردنده از گناهانش، مانند کسى است که گناهى ندارد. در کنار آمرزشخواهى، بر گناهانت اصرار نورزى که همچون ریشخند کنندگان خدا و آیات الهى و پیامبرانش مىشوى.
این را بدانى که آنچه به تو رسید، حتما و بدون خطا مىرسید و آنچه [به ظاهر] خطا نمود، نباید به تو مىرسید و با رضایتِ آفریده، نارضایىِ آفریدگار را به دست نیاورى و دنیا را بر آخرت، مقدّم ندارى که دنیا، فانى و آخرت، باقى است. بر برادرانت از آنچه در توان دارى، بخل نورزى و درونت مانند برونت باشد، نه این که ظاهرت، زیبا و باطنت، زشت باشد که اگر چنین کنى، از دوچهرگان خواهى بود.
دروغ نگویى و با دروغگویان، در نیامیزى و چون سخن حقّى شنیدى، خشم مگیرى و خود، خانواده، فرزندان و همسایگانت را به اندازه توانت تربیت کنى. به آنچه مىدانى، عمل کنى و با هیچ یک از خلق خدا، جز به حق، معامله نکنى. در برابر نزدیک و دور، نرم باشى، نه زورگو و لجباز. تسبیح و تهلیل و دعا را فراوان گویى و بسیار به یاد مرگ و [وقایع] پس از آن از قیامت تا بهشت و دوزخ باشى. فراوان قرآن بخوان و به آن عمل کن.
نیکى به مردان و زنان مؤمن و گرامیداشت آنان را غنیمت بدان و بنگر هر چه را براى خود نمىپسندى، با هیچ یک از مؤمنان مکنى. از کار خیر، ملول مشو و
أحَدٍ، و ألّا تَمُنَّ عَلى أحَدٍ إذا أنعَمتَ عَلَیهِ، و أن تَکونَ الدُّنیا عِندَک سِجنا حَتّى یَجعَلَ اللّهُ لَکَ جَنَّةً.
فَهذِهِ أربَعونَ حَدیثا، مَنِ استَقامَ عَلَیها وحَفِظَها عَنّی مِن امَّتی دَخَلَ الجَنَّةَ بِرَحمَةِ اللّهِ، وکانَ مِن أفضَلِ النّاسِ و أحَبِّهِم إلَى اللّهِ عز و جل بَعدَ النَّبِیّینَ وَالوَصِیّینَ، وحَشَرَهُ اللّهُ یَومَ القِیامَةِ مَعَ النَّبِیّینَ وَالصِّدّیقینَ وَالشُّهَداءِ وَالصّالِحینَ وحَسُنَ اولئِکَ رَفیقا.(3)
4100. دعائم الإسلام عن الإمام الحسین علیه السلام: قالَ لی رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: یا بُنَیَّ! نَم عَلى قَفاکَ یَخمُص(4) بَطنُکَ، وَاشرَبِ الماءَ مَصّا یُمرِئکَ أکلُکَ، وَاکتَحِل وَترا(5) یُضِئ لَکَ بَصَرُکَ، وَادَّهِن غِبّا(6) تَتَشَبَّه بِسُنَّةِ نَبِیِّکَ(7)، وَاستَجِدِ النِّعالَ فَإِنَّها خَلاخیلُ الرِّجالِ، وَالعَمائِمَ فَإِنَّها تیجانُ العَرَبِ، وإذا طَبَختَ قِدرا فَأَکثِر مَرَقَها، وإن لَم یُصَب جیرانُکَ مِن لَحمِها أصابوا مِن مَرَقِها؛ لِأَنَّ المَرَقَ أحَدُ اللَّحمَینِ، وتَخَتَّم بِالیاقوتِ وَالعَقیقِ فَإِنَّهُ مَیمونٌ مُبارَکٌ، فَکُلَّما نَظَرَ الرَّجُلُ فیهِ إلى وَجهِهِ یَزیدُ نورا، وَالصَّلاةُ فیهِ سَبعونَ صَلاةً، وتَخَتَّم فی یَمینِکَ فَإِنَّها مِن سُنَّتی وسُنَنِ المُرسَلینَ، ومَن رَغِبَ عَن سُنَّتی فَلَیسَ مِنّی، ولا تَخَتَّم فِی الشِّمالِ ولا بِغَیرِ الیاقوتِ وَالعَقیقِ.(8)
4101. تاریخ الیعقوبی: قیلَ لِلحُسَینِ علیه السلام: ما سَمِعتَ مِن رَسولِ اللّهِ صلى الله علیه و آله؟
قالَ: سَمِعتُهُ یَقولُ: «إنَّ اللّهَ یُحِبُّ مَعالِیَ الامورِ ویَکرَهُ سَفسافَها(9)»، وعَقَلتُ عَنهُ
سربارِ هیچ کس مباش و چون به کسى نعمتى بخشیدى، بر او منّت مگذار و دنیا نزد تو، زندانى باشد که از آن به سوى بهشت مىروى.
این، چهل حدیث است که هر کس از امّتم بر آنها پایدارى ورزد و آنها را حفظ کند، به رحمت خداوند، وارد بهشت مىشود و پس از پیامبران و اوصیا، محبوبترینِ مردم در نزد خداى عز و جل است و خدا، او را روز قیامت، با پیامبران، صدّیقان، شهیدان و شایستگان که بهترینْ همراهان اند، محشور مىکند».
4100. دعائم الإسلام از امام حسین علیه السلام: پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به من فرمود: «اى پسر عزیزم! بر پشت بخواب تا شکمت کوچک شود. آب را بمَک تا غذا، گوارایت شود. سُرمه را فرد (یک، سه، پنج… بار)(10) بکش تا دیدهات روشن شود. یک روز در میان، [پوست و مویت را] روغن بمال(11) تا به مانند سنّت پیامبرت رفتار کرده باشى. کفش خوب به پا کن که زینتِ پاى مردان است، و نیز عمامه بگذار که تاج عرب است. چون آبگوشت پختى، آبش را زیاد بریز تا اگر گوشتش به همسایگانت نرسید، از آبش به آنها برسد؛ زیرا آبِ گوشت هم مانند خود گوشت [باخاصیّت] است. انگشتر یاقوت و عقیق به دست کن که خجسته و بابرکت است و هر بار که مرد به آن بنگرد، بر نور سیمایش مىافزاید و نماز با آن، هفتاد نماز به شمار مىآید. انگشتر را به دست راستت بکن که سنّت من و فرستادگان خداست و هر کس از سنّت من روى گردانَد، از من نیست. انگشتر را به دستِ چپ مکن و از غیر یاقوت و عقیق هم نباشد».
4101. تاریخ الیعقوبى: به حسین علیه‌السلام گفته شد: از پیامبر خدا صلى الله علیه و آله چه شنیدهاى؟
فرمود: «شنیدم که مىفرماید: «خداوند، کارهاى بزرگ و والا را دوست
أنَّهُ یُکَبِّرُ فَاکَبِّرُ خَلفَهُ، فَإِذا سَمِعَ تَکبیری أعادَ التَّکبیرَ حَتّى یُکَبِّرَ سَبعا، وعَلَّمَنی «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ»، وعَلَّمَنِی الصَّلَواتِ الخَمسَ.
وسَمِعتُهُ یَقولُ: «مَن یُطِعِ اللّهَ یَرفَعهُ، ومَن یَعصِ اللّهَ یَضَعهُ، ومَن یُخلِص نِیَّتَهُ للّهِ یُزِنهُ، ومَن یَثِق بِما عِندَ اللّهِ یُغنِهِ، ومَن یَتَعَزَّز عَلَى اللّهِ یُذِلَّهُ».(12)
4102. کنز العمّال عن فاطمة بنت الحسین عن أبیها عن جدّها علیّ بن أبی طالب علیهما السلام: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله لِعَبدِ اللّهِ بنِ العَبّاسِ: احفَظِ اللّهَ یَحفَظکَ، احفَظِ اللّهَ تَجِدهُ أمامَکَ، تَعَرَّف إلَى اللّهِ فِی الرَّخاءِ یَعرِفکَ فِی الشِّدَّةِ، وإذا سَأَلتَ فَاسأَلِ اللّهَ، وإذَا استَعَنتَ فَاستَعِن بِاللّهِ.
جَفَّ القَلمُ بِما هُوَ کائِنٌ إلى یَومِ القِیامَةِ، فَلَو جَهَدَ الخَلائِقُ أن یَنفَعوکَ بِشَیءٍ لَم یَکتُبهُ اللّهُ عَلَیکَ لَم یَقدِروا، فَإِنِ استَطَعتَ أن تَعمَلَ للّهِ بِالرِّضا بِالیَقینِ فَاعمَل، وإن لَم تَستَطِع فَإِنَّ فِی الصَّبرِ عَلى ما تَکرَهُ خَیرا کَثیرا، وَاعلَم أنَّ النَّصرَ مَعَ الصَّبرِ، و أنَّ الفَرَجَ مَعَ الکَربِ، و أنَّ مَعَ العُسرِ یُسرا.(13)
4103. حلیة الأولیاء بإسناده عن الحسین بن علیّ علیهما السلام: رَأَیتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله علیه و آله قامَ خَطیبا عَلى أصحابِهِ فَقالَ: أیُّهَا النّاسُ، کَأَنَّ المَوتَ فیها عَلى غَیرِنا کُتِبَ، وکَأَنَّ الحَقَّ فیها عَلى غَیرِنا وَجَبَ، وکَأَنَّ الَّذی نُشَیِّعُ مِنَ الأَمواتِ سَفرٌ عَمّا قَلیلٍ إلَینا راجِعونَ، نَأکُلُ تُراثَهُم کَأَنَّنا مُخَلَّدونَ بَعدَهُم، قَد نَسینا کُلَّ واعِظَةٍ، و أمِنّا کُلَّ جائِحَةٍ.
طوبى لِمَن شَغَلَهُ عَیبُهُ عَن عُیوبِ النّاسِ. طوبى لِمَن طابَ مَکسَبُهُ، وصَلُحَت سَریرَتُهُ، وحَسُنَت عَلانِیَتُهُ، وَاستَقامَت طَریقَتُهُ. طوبى لِمَن تَواضَعَ للّهِ مِن غَیرِ
مىدارد و کارهاى پست را ناپسند مىشمُرَد».
به یاد دارم که او تکبیر گفت و من، پشتِ سر او تکبیر گفتم. چون تکبیر مرا شنید، دوباره و تا هفت بار تکبیر گفت و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ»، و نیز نمازهاى پنجگانه را به من آموخت.
شنیدم که مىفرماید: «هر کس از خدا اطاعت کند، او را بر مىکشد و هر کس نافرمانىاش کند، او را فرو مىکشد. هر کس نیّتش را براى خدا خالص کند، او را مىآراید و هر کس به آنچه نزد خداست، اعتماد کند، بىنیازش مىسازد و هر کس به خدا بزرگى فروشد، خوارش مىکند».
4102. کنز العمّال به نقل از فاطمه دختر امام حسین، از امام حسین علیه السلام، از امام على علیه السلام: پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به عبد اللّه بن عبّاس فرمود: «خدا را پاس بدار، خدا حفظت مىکند. خدا را پاس بدار، او را پیشِ روى خود مىیابى. خود را به هنگام آسایش به خدا بشناسان، در گرفتارى، تو را مىشناسد و چون درخواستى داشتى، از خدا بخواه، و چون کمک خواستى، از خدا بخواه.
هر چه بر قلم خدا رفته، تا روز قیامت، همان مىشود. پس اگر همه مردمان بکوشند که به تو سودى برسانند که خدا آن را برایت ننوشته است، نمىتوانند. اگر مىتوانى با رضایت به این باور براى خدا کار کنى، بکن و اگر نتوانستى، در شکیبایى بر آنچه ناخوش دارى، خیرِ فراوانى است و بدان که پیروزى، همراه شکیبایى است و گشایش، همراه سختى و با هر دشوارىاى، آسانى است.
4103. حلیة الأولیاء به سندش، از امام حسین علیه السلام: پیامبر خدا صلى الله علیه و آله را دیدم که براى یارانش به سخن گفتن ایستاد و فرمود: «اى مردم! گویى که مرگ بر غیر ما نوشته شده است. گویى که حقّ آن، بر غیرِ ما واجب شده است. گویى مردگانى را که تشییع مىکنیم، مسافرند و به زودى به سوى ما باز مىگردند. میراثشان را چنان مىخوریم که گویى پس از آنان، همیشه مىمانیم. هر عبرتى را از یاد بردهایم و خود را از هر هلاک کنندهاى، ایمن مىپنداریم.
خوشا به حال کسى که عیب خودش، او را از پرداختن به عیبهاى مردم، باز داشته است!
خوشا به حال کسى که کسبش پاک، درونش به سامان، بُرونش نیکو و راهش راست است!
مَنقَصَةٍ، و أنفَقَ مِمّا جَمَعَهُ مِن غَیرِ مَعصِیَةٍ، وخالَطَ أهلَ الفِقهِ وَالحِکمَةِ، ورَحِمَ أهلَ الذُّلِّ وَالمَسکَنَةِ. وطوبى لِمَن أنفَقَ الفَضلَ مِن مالِهِ، و أمسَکَ الفَضلَ مِن قَولِهِ، ووَسِعَتهُ السُّنَّةُ ولَم یَعدِل عَنها إلى بِدعَةٍ.(14)
4104. الفردوس عن الحسین بن علیّ علیهما السلام عن رسول اللّه صلى الله علیه و آله: مَن أخرَجَهُ اللّهُ عز و جل مِن ذُلِّ المَعاصی إلى عِزِّ التَّقوى، أغناهُ اللّهُ بِلا مالٍ، و أعَزَّهُ بِلا عَشیرَةٍ، وآنَسَهُ بِلا بَشَرٍ، ومَن لَم یَستَحِ مِن طَلَبِ المَعیشَةِ رَخَّى اللّهُ بالَهُ، ونَعَّمَ(15) عِیالَهُ، ومَن زَهِدَ فی الدُّنیا ثَبَّتَ اللّهُ الحِکمَةَ فی قَلبِهِ، و أنطَقَ بِها لَسانَهُ، وبَصَّرَهُ داءَها ودَواءَها و عُیوبَها، و أخرَجَهُ اللّهُ سالِما إلى دارِ السَّلامِ.(16)
4105. الأمالی للطوسی بإسناده عن الحسین بن علیّ عن أبیه علیّ بن أبی طالب علیهما السلام عن النبیّ صلى الله علیه و آله: مِن أفضَلِ الأَعمالِ عِندَ اللّهِ عز و جل إبرادُ الأَکبادِ(17) الحارَّةِ، وإشباعُ الأَکبادِ الجائِعَةِ، وَالَّذی نَفسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ لا یُؤمِنُ بی عَبدٌ یَبیتُ شَبعانَ و أخوهُ أو قالَ: جارُهُ المُسلِمُ جائِعٌ.(18)
4106. الأمالی للمفید بإسناده عن الإمام الشهید الحسین بن علیّ عن أبیه أمیر المؤمنین علیّ بن أبی طالب علیهما السلام: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: أفضَلُ الأَعمالِ عِندَ اللّهِ إیمانٌ لا شَکَّ فیهِ، وغَزوٌ
خوشا به حال کسى که براى خدا فروتنى مىکند، بىآن که کاستى پذیرد و از آنچه بدون گناهْ گِرد آورده است، انفاق مىکند و با ژرفکاروان در دین و دانایان در مىآمیزد و بر افتادگان و بینوایان، رحمت مىآورد!
خوشا به حال کسى که زیادى مالش را انفاق کند و زیادىِ گفتارش را نگاه دارد و در دامنه سنّت بمانَد و از آن به بدعت نگراید!».
4104. الفردوس از امام حسین علیه السلام، از پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر کس را که خداوند از خوارى گناهان به عزّتِ پرهیزگارى در آورد، او را بىنیاز مىگردانَد، بىآن که ثروتى داشته باشد، و عزیز و قدرتمندش مىکند، بىآن که ایل و تبارى داشته باشد، و از تنهایى به در مىآورد، بىآن که کسى با او همدم شود.
هر کس از طلب روزى خجالت نکشد، خداوند، خاطرش را آسوده مىکند و عیالش را تأمین مىکند. هر کس به دنیا بىرغبت شود، خداوند، حکمت را در دلش استوار مىسازد و زبانش را به آن، گویا مىکند و عیبهاى دنیا و درد و درمان آن را به وى مىشناسانَد و او را سالم از دنیا به سراى سلامت (بهشت) مىبَرد.
4105. الأمالى، طوسى به سندش، از امام حسین علیه السلام، از امام على علیه السلام، از پیامبر صلى الله علیه و آله: از برترین عملها نزد خداوند عز و جل خُنَک کردن جگر سوزان [با آب] و سیر کردن شکمهاى گرسنه است. سوگند به کسى که جان محمّد به دست اوست، بندهاى که خود، سیر بخوابد و برادر (/ همسایه مسلمانش) گرسنه باشد، به من ایمان نیاورده است.
4106. الأمالى، مفید به سندش، از امام حسین علیه السلام، از امام على علیه السلام: پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «برترین عمل نزد خداوند، ایمانِ بدون تردید، جنگ بدون خیانت در
لا غُلولَ(19) فیهِ، وحَجٌّ مَبرورٌ. و أوَّلُ مَن یَدخُلُ الجَنَّةَ عَبدٌ مَملوکٌ أحسَنَ عِبادَةَ رَبِّهِ ونَصَحَ لِسَیِّدِهِ، ورَجُلٌ عَفیفٌ مُتَعَفِّفٌ ذو عِبادَةٍ.(20)
4107. النوادر للراوندی بإسناده عن الحسین علیه السلام: قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: لا طَلاقَ إلّا مِن بَعدِ نِکاحٍ، ولا عِتقَ إلّا مِن بَعدِ مِلکٍ، ولا صَمتَ مِن غُدوَةٍ إلَى اللَّیلِ، ولا وِصالَ فِی صِیامٍ، ولا رَضاعَ بَعدَ فِطامٍ، ولا یُتمَ بَعدَ حُلمٍ، ولا یَمینَ لِامرَأَةٍ مَعَ زَوجِها، ولا یَمینَ لِوَلَدٍ مَعَ والِدِهِ، ولا یَمینَ لِلمَملوکِ مَعَ سَیِّدِهِ(21)، ولا تَعَرُّبَ(22) بَعدَ هِجرَةٍ، ولا یَمینَ فی قَطیعَةِ رَحِمٍ، ولا یَمینَ فیما لا یُملَکُ، ولا یَمینَ فی مَعصِیَةٍ، ولَو أنَّ غُلاما حَجَّ عَشرَ حِجَجٍ ثُمَّ احتَلَمَ کانَت عَلَیهِ فَریضَةُ الإِسلامِ إذَا استَطاعَ إلى ذلِکَ، ولَو أنَّ مُکاتَبا أدّى مُکاتَبَتَهُ ثُمَّ بَقِیَ عَلَیهِ اوقِیَةٌ(23) رُدَّ فِی الرِّقِّ.(24)
4108. الخصال بإسناده عن الحسین بن علیّ علیهم السلام: لَمَّا افتَتَحَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله خَیبَرَ، دَعا بِقَوسِهِ فَاتَّکَأَ عَلى سِیَتِها(25)، ثُمَّ حَمِدَ اللّهَ و أثنى عَلَیهِ، وذَکَرَ ما فَتَحَ اللّهُ لَهُ ونَصَرَهُ بِهِ، ونَهى
غنیمت و حجّ مقبول است. نخستین وارد شونده به بهشت، بندهاى زرخرید است که عبادت پروردگارش را نیکو انجام مىدهد و خیرخواهِ آقاى خویش و مردى عفیف، خویشتندار و عابد است».
4107. النوادر به سندش، از امام حسین علیه السلام: پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «طلاق، تنها پس از ازدواج، و آزادى برده، تنها پس از تملّک او، تحقّقپذیر است. خاموشى از صبح تا شب(26) و روزهدارى بهصورت پیوسته [وبدون افطار کردن، که به روزه روز بعد، متّصل شود]، ممنوع است. پس از پایان دوره شیرخوارگى، دیگر شیر خوردن، موجب مَحرمیّت رضاعى نمىشود. با احتلام و بلوغ، یتیمى [نیازمند قیّم] نیست. زن را با [وجود] شوهر، فرزند را با [وجود] پدر و برده را با [وجود] ارباب، نذرى نیست.(27) مسلمان، حق ندارد پس از هجرت، بادیهنشین و جاهل به احکام گردد. سوگند خوردن براى قطع رَحِم و در باره آنچه ملک انسان نیست و نیز در نافرمانى خدا، اعتبارى ندارد. اگر پسرى ده حج بگزارد، سپس به بلوغ برسد، هنوز به شرط توانایى، حَجّة الإسلام بر او واجب است. اگر برده مُکاتَبى(28)، مبلغ قرارداد آزادىاش را پرداخت کند و تنها چند رَطل از بدهىاش مانده باشد، همچنان در بردگى، باقى است».
4108. الخصال به سندش، از امام حسین علیه السلام: چون پیامبر خدا صلى الله علیه و آله خیبر را فتح کرد، کمانش را خواست و بر خَم آن تکیه داد و پس از حمد و ثناى خداوند و بازگویى
عَن خِصالٍ تِسعَةٍ: عَن مَهرِ البَغِیِّ، وعَن کَسبِ الدّابَّةِ یَعنی عَسبَ(29) الفَحلِ وعَن خاتَمِ الذَّهَبِ، وعَن ثَمَنِ الکَلبِ، وعَن مَیاثِرِ الارجُوانِ(30).. وعَن لَبوسِ ثِیابِ القَسِیِّ(31) وهِیَ ثِیابٌ تُنسَجُ بِالشّامِ وعَن أکلِ لُحومِ السِّباعِ، وعَن صَرفِ الذَّهَبِ بِالذَّهَبِ وَالفِضَّةِ بِالفِضَّةِ بَینَهُما فَضلٌ، وعَنِ النَّظَرِ فِی النُّجومِ.(32)
آنچه خداوند برایش فتح کرده و بدان یارىاش داده است، از نُه چیز، نهى کرد: مهریه زناکار، اجرت جهاندن حیوان نَر [بر ماده]، انگشتر طلا [براى مرد]، بهاى سگ، رَداى ارغوانى،(33).. پوشیدن لباس قُسّى(34) که درشام بافته مىشود، خوردن گوشت درندگان، معامله نابرابر زر و سیم با مشابه خود، و ستارهگویى (طالع بینى).
1) النَّمِیمَةُ: هی نقل الحدیث من قوم إلى قوم على جهة الإفساد والشرّ (النهایة: ج 5 ص 120 «نمم»).
2) القُنوط: هو أشدّ الیأس من الشیء (النهایة: ج 4 ص 113 «قنط»).
3) الخصال: ص 543 ح 19 عن إسماعیل بن الفضل الهاشمی، وإسماعیل بن أبی زیاد جمیعا عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 2 ص 154 ح 7.
4) خَمِیصٌ: إذا کان ضامر البطن (النهایة: ج 2 ص 80 «خمص»).
5) یتحقّق الاکتحال بإدخال المیل فی المکحلة وإخراجه منها ثمّ إمراره بالعین. والمراد هو أنّ عدد إمرار المیل فی العین فرد لا زوج.
6) الغِبّ: من أوراد الإبِل؛ أن تَرِدَ الماءَ یوما، وتدعه یوما، ثمّ تعود (النهایة: ج 3 ص 336 «غبب»).
7) ولمزید الاطّلاع على أحادیث تدهین الجلد والشَّعر، راجع: موسوعة الأحادیث الطبیة: ح 789 و 790 805 و 894.
8) دعائم الإسلام: ج 2 ص 164 ح 591.
9) السَّفسافُ: الأمر الحقیر، والردیء من کلّ شیء (النهایة: ج 2 ص 374 «سفسف»).
10) سرمه کشیدن، یعنى فرو بردن میل در سرمهدان و سپس کشیدن آن به چشم، و در این جا، منظور، این است که عدد این کشیدنها، فرد باشد، نه زوج.
11) براى اطلاع بیشتر درباره احادیث روغن زدن به پوست و مو، ر. ک: دانشنامهاحادیث پزشکى: ح 789 و 790 -805 و 894.
12) تاریخ الیعقوبی: ج 2 ص 246.
13) کنز العمّال: ج 16 ص 136 ح 44165.
14) حلیة الأولیاء: ج 3 ص 202 عن محمّد بن جعفر عن أبیه الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام وراجع: مسند الشهاب: ج 1 ص 358 ح 614.
15) فی المصدر: «ویعم»، والتصویب من فردوس الأخبار: ج 4 ص 212 ح 6178.
16) الفردوس: ج 3 ص 563 ح 5766 وراجع: حلیة الأولیاء: ج 3 ص 191 وکتاب من لا یحضره الفقیه: ج 4 ص 410 ح 5890 والأمالی للطوسی: ص 721 ح 1521 وتحف العقول: ص 57.
17) إبرادُ الأکبادِ الحرّى: یعنی بالماء، لأنّ الکبد موضع الحرارة (مجمع البحرین: ج 3 ص 1543 «کبد»).
18) الأمالی للطوسی: ص 598 ح 1241 عن حمید بن جنادة العجلی عن الإمام الباقر عن أبیه علیهما السلام، بحار الأنوار: ج 74 ص 369 ح 58.
19) الغلولُ: هو الخیانة فی المغنم والسرقة من الغنیمة قبل القسمة (النهایة: ج 3 ص 380 «غلل»).
20) الأمالی للمفید: ص 99 ح 1 عن داوود بن سلیمان الغازی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، صحیفة الإمام الرضا علیه السلام: ص 83 ح 8، عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2 ص 28 ح 20 وفیه «عیال» بدل «عبادة» وکلاهما عن أحمد بن عامر الطائی عن الإمام الرضا عن آبائه عنه علیهم السلام، بحار الأنوار: ج 69 ص 393 ح 75.
21) قد یکون الیمین بمعنى النذر، وعلى هذا فالمراد منه ألا یجوز للمرأة أن تنذر شیئا من مال زوجها بدون إذنه.
22) التَّعرُّب بعد الهِجرة: هو أن یعود الرجل إلى البادیة ویقیم مع الأعراب بعد أن کان مهاجرا (النهایة: ج 3 ص 202 «عرب»).
23) فی المصدر: «رقیّته» بدل «أوقیة»، والتصویب من مستدرک الوسائل: ج 16 ص 13 ح 18975.
24) النوادر للراوندی: ص 223 ح 453، الجعفریّات: ص 113 کلاهما عن إسماعیل بن موسى عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام.
25) سِیَةُ القوس: ما عُطِف من طرفیها ولها سیتان (النهایة: ج 2 ص 435 «سیة»).
26) روزه سکوت گرفتن.
27) یعنى زن از مال شوهرش بدون اذن او نمىتواند نذر کند.
28) برده مُکاتَب، بردهاى است که با صاحبش قرار دادى مالى داردکه در برابرِ مَبلغى مشخّص یا جنسى به میزان معیّن و یا کار و تولیدى از پیشْ مقرّر شده، آزادى شود.
29) عَسْبُ الفَحْل: ماؤه؛ فرسا کان أو بعیرا أو غیره (النهایة: ج 3 ص 234 «عسب»).
30) مَیَاثِر الارْجُوان: وهی من مراکب العجم، وتعمل من حریر أو دیباج (النهایة: ج 5 ص 150 «وثر»). وهی لباس الأعیان والأشراف خاصّة.
31) یحتمل قویّا أن تکون هذه الثیاب خاصّة بامراء الروم وقسّیسی الشام.
32) الخصال: ص 417 ح 10 عن القاسم بن عبد الرحمن الأنصاری عن الإمام الباقر عن أبیه علیهما السلام، بحار الأنوار: ج 103 ص 44 ح 8.
33) این لباس، از جنس ابریشم و در آن روزگار، ویژهاشراف و مستکبران بوده است.
34) این لباس، به احتمال فراوان، ویژه دولتمردان رومى یا کشیشانِ شام بوده است.
