دین اسلام دین عقل و برهان است، و هر دستوری از احکام اسلام دارای حکمت و فلسفه و دلیل است، و نمیتوان بدون دلیل، حکمی را با حکم دیگر قیاس کرد. روزی نافع بن أزرق مسائلی را پرسید:
حدیث 364
قال الامام الحسین علیه السلام: یا نافِعُ إنَّ مَنْ وَضَعَ دِینَهُ عَلَی القِیاسِ لَمْ یَزَلِ الدَّهْرَ فِی الاِرْتِماسِ، مائِلاً عَنِ المِنْهاجِ، ظاعِناً فِی الاِعْوِجاجِ، ضالّاً عَنِ السَّبِیلِ، قائِلاً غَیْرَ الجَمِیلِ. یَا ابَن الأَزْرَقِ أصِفُ إلهی بِما وَصَفَ بِهِ نَفْسَهُ.
وَ اُعَرِّفُهُ بِما عَرَّفَ بِه نَفْسَهُ، لایُدْرَکُ بِالحَواسِّ، وَلایُقاسُ بِالنَّاسِ، فَهُوَ قَریبٌ غَیْرُ مُلْتَصِقٍ، وَ بَعِیدٌ غَیْرُ مُتَقَصٍّ، یُوَحَّدُ وَلایُبَعَّضُ، مَعْرُوفٌ بِالآیاتِ،
مَوْصُوفٌ بِالعَلاماتِ، لا إلهَ إلاّ هُوَ الکَبیرُ الْمُتعالُ(1)
امام حسین علیه السلام فرمود: (ای نافع! آنکس که دینش را بر پایه قیاس بنا نهد، همواره بر منجلاب خطا فرو میرود، و از جادّه مستقیم حق منحرف میگردد، این چنین فردی راه را گم میکند و در کجی و نادرستی گام مینهد، و سخنی ناپسند میگوید.
خداشناسی
ای پسر أزرق! خدا را آنچنان توصیف میکنم که خود کرده است، با حواس درک نمیشود و به مخلوقات قیاس نمیگردد، او به موجودات نزدیک است ولی نه پیوسته و متّصل و از آنان دور است ولی نه با فاصله، یکتا و بی همتا است، و ترکیب پذیر نیست، او با نشانههای آفرینش شناخته میشود، و قوانین هستی، توصیف کننده اوست، نیست معبودی جز او که بزرگ و بلند مرتبه است).(2)
1) حدثنا أبوالعباس محمد بن ابراهیم بن اسحاق الطالقانی رضی الله عنه، قال: حدثنا أبو احمد عبدالعزیزبن یحیی الجودی البصری بالبصرة، قال: أخبرنا محمد بن زکریا الجوهری الغلابی البصری، قال: حدثنا العباس بن بکارالضبی، قال : حدثنا أبوبکر الهذلی، عن عکرمة، قال : بینما ابن عباس یحدث الناس إذ قام الیه نافع بن الارزق، فقال:.
2) توحید شیخ صدوق ص79 حدیث 35، بحارالانوار ج4 ص297 حدیث 24 و ج2 ص302، مستدرک الوسائل ج17ص 261 حدیث 260.
