امام حسین علیه السلام در یکی از سخنرانیهای اخلاقی خود، برخی از ارزشهای اخلاقی را به ارزیابی گذاشت، تا مردم زندگی فردی و اجتماعی خود را تنظیم کنند.
حدیث 32
قال الامام الحسین علیه السلام: یا اَیُّهَا النَّاسُ نافِسُوا فی الْمَکارِمِ، وَ سارِعُوا فی الْمَغانِمِ، وَلاتَحْتَسِبُوا بِمَعْروُفٍ لَمْ تُعَجِّلوا، وَاکْسِبُوا الْحَمْدَ بِالنُّجْحِ، وَلاتَکْتَسِبُوا بِالْمَطَلِ ذَمّاً، فَمَهْما یَکُنْ لِاَحَدٍ
عِنْدَ أَحَدٍ صَنیعَةٌ لَهُ رَأی أَنَّهُ لایَقُومُ بِشُکْرِها فَاللهُ لَهُ بِمُکافاتِهِ، فَاِنَّهُ اَجْزَلُ عَطاءً وَأَعْظَمُ أَجْراً. وَاعْلَمُوا اَنَّ حَوائِجَ النَّاسِ اِلَیْکُمْ مِنْ نِعَمِ اللهِ عَلَیْکُمْ، فَلا تَمُلُّوا النِّعَمَ فَتَحُورَ نِقَماً.
وَاعْلَمُوا أَنَّ الْمَعْروُفَ مُکْسِبٌ حَمْداً، وَ مُعَقِّبٌ أَجْراً، فَلَوْ رَأَیْتُمْ الْمَعْرُوفَ رَجُلاً رَأَیْتُمُوهُ حَسَناً جَمیلاً یَسُرُّ النَّاظِرینَ، وَ لَوْ رَأَیْتُمْ اللَّؤمَ رَأَیْتُمُوهُ سَمِجاً مُشَوَّهاً تَنْفُرُ مِنْهُ الْقُلُوبُ، وَ تَغُضُّ دُونَهُ اَلْابْصارُ. أَیُّها النَّاسُ مَنْ جادَ سادَ، وَ مَنْ بَخِلَ رَذِلَ، وَ إِنَّ أَجْوَدَ النَّاسِ مَنْ أَعْطی مَنْ لایَرجُو، وَ اِنَّ اَعْفی اَلنَّاسِ مَنْ عَفی عَنْ قُدْرَةٍ، وَ اِنَّ أَوْصَلَ النَّاسِ مَنْ وَصَلَ مَنْ قَطَعَهُ، وَالْاُصُولُ عَلی مَغارِسِها بِفُروعِها تَسْمُوا، فَمَنْ تَعَجَّلَ لأخیهٍ خَیْراً وَجَدَهُ اِذا قَدِمَ عَلَیْهِ غَداً، وَ مَنْ أَرادَ اللهَ تَبارَکَ وَ تَعالی بِالصَّنیعَةِ إِلی أَخیهِ کافَأهُ بِها فی وَقْتِ حاجَتِهِ، وَ صَرَفَ عَنْهُ مِنْ بَلاءِ الدُّنْیا ما هُوَ أَکْثَرُ مِنْهُ، وَ مَنْ نَفَّسَ کُرْبَةَ مُؤْمِنٍ فَرَّجَ اللهُ عَنْهُ کَرْبَ الدُّنْیا وَالآخِرَةِ، وَ مَنْ أَحسَنَ أَحْسَنَ اللهُ إلَیْهِ، وَاللهُ یُحِبُّ الُْمحْسِنینَ.(1)
امام حسین علیه السلام فرمود: (ای مردم! با ارزشهای والای اخلاقی زندگی کنید، و برای بدست آوردن سرمایههای سعادت شتاب کنید، کار خوبی را که برای آن شتاب نکردید بحساب نیاورید، ستایش را با کمک کردن به دیگران بدست آورید. با کوتاهی کردن سرزنشها را بجان نخرید. اگر نیکی به کسی روا داشتید و آنشخص قدردانی نمیکند نگران نباشید زیرا خداوند او را مجازات خواهد کرد، و خدا بهترین پاداش دهنده، و بهترین هدیه دهنده است.
بدانید حاجتها و نیازهای مردم به سوی شما، نعمتهای پروردگارند برای شما، پس نعمتها را از دست ندهید که دچار عذاب الهی شوید. بدانید همانا نیکیها ستایش به همراه دارد، و پاداش الهی را فراهم خواهد کرد، اگر نیکیها را به شکل انسانی میدیدید، آنقدر زیباروی بود که بینندگان را خوشحال میساخت.
و اگر زشتیها را بدرستی مشاهده میکردید آن را بسیار زشت روی و بد قیافه میدیدید که دلها از آن نفرت داشته و چشمها فرو بسته میشد تا آن را ننگرد. ای مردم! کسی که انفاق و بخشش کند بزرگوار است، و کسی که بُخل ورزد پَست است، و همانا بخشندهترین مردم کسی است که به انسانی کمک کند که به او امیدی نداشته باشد. و با گذشتترین انسانها کسی است که به هنگام قدرت عفو کند. و موفّقترین انسانها در روابط خویشاوندی کسی است که با آنان که از او بریدند ارتباط برقرار سازد که ریشهها پس از بریده شدن شاخهها، دوباره جوانه میزند. هر کس در نیکی کردن به برادران خود شتاب کند فردا نتیجه آن را خواهد دید و کسی که برای خدا به برادر خود کمک کند خدا او را به هنگام نیازمندی پاداش میدهد و بیش از آنچه به دیگران کمک کرده بلاها را از او دور میسازد. و کسی که اندوه دل مؤمنی را برطرف سازد، خدا اندوه و مشکلات دنیا و آخرت او را برطرف خواهد ساخت. و کسی که با مردم خوشرفتار باشد، خدا نسبت به او خوشرفتار است و خدا نیکوکاران را دوست میدارد).
1) کشف الغمة ج2 ص29، فصول المهمّه ص169، اعلامالدین ص298من قوله:، بحارالأنوار ج78 ص121 حدیث4، اعیان الشیعة ج1ص620.
