شناخت روحیّات اجتماعی اشخاص یا ملّتها یک ضرورت است، تا انسان علل و عوامل شکست یا پیروزیها را بداند، و علّت دشمنی و کینهتوزیها را بشناسد، بخصوص در تاریخ اسلام که شناخت روانشناسی اجتماعی قبائل و خاندانهای گوناگون اعراب نقش بسیار مهّمی در تحلیل حوادث سیاسی دارد. روزی منذر بن جارود بر امام گذشت و پرسید با مشکلات و مظلومیّتها چه کنیم؟ خدا مرا فدای شما گرداند!
حدیث 97
قال الامام الحسین علیه السلام: اَصْبَحْنا وَ أَصْبَحَتِ الْعَرَبُ تَعْتَدُّ عَلَی الْعَجَمِ بِأَنَّ مُحَمّداً صلی الله علیه وآله مِنْها، وَ أَصْبَحَتِ الْعَجَمُ مُقِرَّةٌ لَها بِذلِکَ، وَأَصْبَحْنا وَ أَصْبَحَتْ قُرَیْشُ یَعْرِفُونَ فَضْلَنا وَلایَرَوْنَ ذلِکَ لَنا، وَ مِنَ الْبَلاءِ عَلی هذِهِ الْاُمَّةِ أَنَّا إِذا دَعَوْناهُمْ لَمْ یُجیبُونا، وَ إِذا تَرَکْناهُمْ لَمْ یَهْتَدُوا بِغَیْرِنا.
امام حسین علیه السلام فرمود: (صبح کردیم در حالیکه عرب بر دیگر ملّت ها خود را برتر میدانند بدانجهت که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم از آنان است، و صبح کردم در حالیکه ملّتهایی غیر عرب به این فضیلت قریش اعتراف دارند، صبح کردم در حالیکه قریش ارزش ها و
فضیلتهای ما خاندان پیامبر را میشناسند، امّا آنها را برای ما روا نمیدانند. و از مشکلات مهم بر این امّت اسلامی آنکه، ما اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم وقتی مردم را فرا میخوانیم پاسخ مثبت نمیدهند، و وقتی آنها را بحال خود وا میگذاریم بدون راهنمائی ما هدایت نمیشوند.(1)
1) نزهة الناظر و تنبیه الخاطر ص85 حدیث 20.
