7 / 1
الآداب الباطنیة
أ- المعرفة
3159. عیون أخبار الرضا علیه‌السلام بإسناده عن محمّد بن علیّ [الباقر] علیه السلام: إنَّ مَن زارَ قَبرَ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه‌السلام عارِفا بِحَقِّهِ، کَتَبَهُ اللّهُ فی عِلِّیّینَ.(1)
3160. الکافی عن صالح النیلی عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: مَن أتى قَبرَ الحُسَینِ علیه‌السلام عارِفا بِحَقِّهِ، کَتَبَ اللّهُ لَهُ أجرَ مَن أعتَقَ ألفَ نَسَمَةٍ، وکَمَن حَمَلَ عَلى ألفِ فَرَسٍ مُسرَجَةٍ مُلجَمَةٍ فی سَبیلِ اللّهِ.(2)
3161. کامل الزیارات عن محمّد بن مروان عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: زُورُوا الحُسَینَ علیه السلام
7 / 1
آداب باطنى زیارت
الف- شناخت
3159. عیون أخبار الرضا علیه‌السلام به سندش، از امام باقر علیه السلام: هر کس قبر حسین بن على علیه‌السلام را با شناخت حقّ او زیارت کند، خداوند، او را در عِلّیّین،(3) جاى مىدهد.
3160. الکافى به نقل از صالح نیلى، از امام صادق علیه السلام: هر کس با شناخت حقّ حسین علیه‌السلام به زیارت قبرش بیاید، خداوند، برایش پاداش آزاد کردن هزار بنده را مىنویسد و مانند کسى است که هزار سوارکار را با اسبِ زین کرده و لگام زده، به جنگ در راه خدا، روانه بدارد.
3161. کامل الزیارات به نقل از محمّد بن مروان، از امام صادق علیه السلام: حسین علیه‌السلام را زیارت کنید، هر چند سال به سال باشد که هر کس با شناخت حقّ او و بدون انکار، نزد او بیاید، چیزى جز بهشت، عوض نخواهد گرفت و روزىِ گسترده، به او داده
ولَو کُلَّ سَنَةٍ؛ فَإِنَّ کُلَّ مَن أتاهُ عارِفا بِحَقِّهِ غَیرَ جاحِدٍ، لَم یَکُن لَهُ عِوَضٌ غَیرَ الجَنَّةِ، ورُزِقَ رِزقا واسِعا، و أتاهُ اللّهُ بِفَرَجٍ عاجِلٍ.(4)
3162. تهذیب الأحکام عن زید الشحّام عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: مَن زارَ قَبرَ أبی عَبدِ اللّهِ علیه‌السلام یَومَ عاشوراءَ عارِفا بِحَقِّهِ، کانَ کَمَن زارَ اللّهَ تَعالى فی عَرشِهِ.(5)
3163. فضل زیارة الحسین علیه‌السلام عن أبی سعید الأصبهانی: سَأَلتُ جَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ علیه‌السلام عَن زِیارَةِ الحُسَینِ علیه السلام، فَقالَ: بَخٍ بَخٍ، مَن زارَ الحُسَینَ عارِفاً بِحَقِّهِ، مُتَوَلِّیاً لِأَمرِهِ، مُتَبَرِّئاً مِن عَدُوِّهِ، فَلَهُ حَجَّةٌ وعُمرَةٌ وحَجَّةٌ وعُمرَةٌ وحَجَّةٌ وعُمرَةٌ، مَبرورَةٌ مُتَقَبَّلَةٌ.(6)
3164. الکافی عن مثنّى الحنّاط عن أبی الحسن الأوّل [الکاظم] علیه السلام: مَن أتَى الحُسَینَ علیه‌السلام عارِفا بِحَقِّهِ، غَفَرَ اللّهُ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ وما تَأَخَّرَ.(7)
3165. کامل الزیارات عن محمّد بن أبی جریر القمّی: سَمِعتُ أبَا الحَسَنِ الرِّضا علیه‌السلام یَقولُ لِأَبی: مَن زارَ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه‌السلام عارِفا بِحَقِّهِ، کانَ مِن مُحَدِّثِی اللّهِ فَوقَ عَرشِهِ، ثُمَّ قَرَأَ: «إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ- فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیکٍ مُقْتَدِرٍ»(8)(9)
مىشود و خداوند، گشایشى زودْ رسنده، به او مىدهد.
3162. تهذیب الأحکام به نقل از زید شحّام، از امام صادق علیه السلام: هر کس قبر ابا عبد اللّه علیه‌السلام را روز عاشورا، با شناخت حقّ او، زیارت کند، مانند کسى است که خداى متعال را در عرشش زیارت کرده است.
3163. فضل زیارة الحسین علیه‌السلام به نقل از ابو سعید اصفهانى: از امام صادق علیه السلام، در باره زیارت حسین علیه‌السلام پرسیدم. فرمود: «به به! هر کس حسین علیه‌السلام را با شناخت حقّش زیارت کند و ولایت او را بپذیرد و از دشمنش بیزارى بجوید، [پاداش] یک حج و عمره و یک حج و عمره [ى دیگر] و یک حج و عمره [ى دیگر] را دارد که همه نیکو و مقبول اند».
3164. الکافى به نقل از مُثنّاى حنّاط، از امام کاظم علیه السلام: هر کس به زیارت حسین علیه‌السلام برود در حالى که حقّ او را بشناسد، خداوند، همه گناهان پیشین و پسین او را مىآمرزد.
3165. کامل الزیارات به نقل از محمّد بن ابى جریر قمى: شنیدم که امام رضا علیه‌السلام به پدرم مىفرماید: «هر کس حسین بن على علیه‌السلام را با شناخت حقّ او زیارت کند، از کسانى مىشود که با خداوند، در بالاى عرشش گفتگو مىکند». سپس قرائت کرد: «پرهیزگاران، در باغها و جویبارهایند؛ در جایگاه راستى، نزد فرمانرواى مقتدر».
ب- الإخلاص
3166. کامل الزیارات عن صفوان بن مهران الجمّال عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: مَن زارَ قَبرَ الحُسَینِ علیه‌السلام وهُوَ یُریدُ اللّهَ عز و جل، شَیَّعَهُ جَبرَئیلُ ومیکائیلُ وإسرافیلُ حَتّى یَرِدَ إلى مَنزِلِهِ.(10)
3167. کامل الزیارات عن حذیفة بن منصور عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: مَن زارَ قَبرَ الحُسَینِ علیه‌السلام للّهِ وفِی اللّهِ، أعتَقَهُ اللّهُ مِنَ النّارِ وآمَنَهُ یَومَ الفَزَعِ الأَکبَرِ، ولَم یَسأَلِ اللّهَ تَعالى حاجَةً مِن حَوائِجِ الدُّنیا وَالآخِرَةِ إلّا أعطاهُ.(11)
3168. الإقبال عن أبی عبداللّه البرقی: سُئِلَ أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام: ما لِمَن زارَ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه‌السلام فِی النِّصفِ مِن شَعبانَ یُریدُ بِهِ اللّهَ عز و جل و ما عِندَهُ لا عِندَ النّاسِ؟
قالَ: غَفَرَ اللّهُ لَهُ فی تِلکَ اللَّیلَةِ ذُنوبَهُ ولَو أنَّها بِعَدَدِ شَعرِ مِعزى کَلبٍ.(12)
ثُمَّ قیلَ لَهُ: جُعِلتُ فِداکَ! یَغفِرُ اللّهُ عز و جل لَهُ الذُّنوبَ کُلَّها؟
قالَ: أتَستَکثِرُ لِزائِرِ الحُسَینِ علیه‌السلام هذا؟ کَیفَ لا یَغفِرُها وهُوَ فی حَدِّ مَن زارَ اللّهَ عز و جل فی عَرشِهِ.(13)
3169. کامل الزیارات عن محمّد بن الحسین الخزّاز عن هارون بن خارجة عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام، قال: قُلتُ: جُعِلتُ فِداکَ! ما لِمَن أتى قَبرَ الحُسَینِ زائِرا لَهُ عارِفا بِحَقِّهِ، یُریدُ بِهِ وَجهَ اللّهِ تَعالى وَالدّارَ الآخِرَةَ؟
فَقالَ لَهُ: یا هارونُ! مَن أتى قَبرَ الحُسَینِ علیه‌السلام زائِرا لَهُ عارِفا بِحَقِّهِ، یُریدُ بِهِ وَجهَ
ب- اخلاص
3166. کامل الزیارات به نقل از صفوان بن مهران جمّال، از امام صادق علیه السلام: هر کس قبر حسین علیه‌السلام را به خاطر خدا زیارت کند، جبرئیل و میکائیل و اسرافیل، او را تا بازگشت به خانهاش بدرقه مىکنند.
3167. کامل الزیارات به نقل از حُذَیفة بن منصور، از امام صادق علیه السلام: هر کس قبر حسین علیه‌السلام را براى خدا و به خاطر خدا زیارت کند، خداوند، او را از آتش مىرَهانَد و از روز هراس بزرگ، ایمن مىدارد، و حاجتى از حاجتهاى دنیایى و آخرتى را از خدا نمىخواهد، جز آن که خداى متعال، آن را برآورده مىسازد.
3168. الإقبال به نقل از ابو عبد اللّه بَرقى: از امام صادق علیه‌السلام سؤال شد: کسى که حسین بن على علیه‌السلام را در نیمه شعبان، زیارت کند و قصدش خداوندت و آنچه نزد اوست، باشد، نه آنچه [از شهرت و صلاحِ ظاهر که] نزد مردم است، چه پاداشى دارد؟
فرمود: «خداوند، گناهانش را در آن شب مىآمرزد، حتّى اگر به عدد موهاى گوسفندان قبیله کلب باشد».
سپس به امام علیه‌السلام گفته شد: فدایت شوم! خداوند، همه گناهانش را مىآمرزد؟
فرمود: «آیا این را براى زائر حسین علیه السلام، زیاد مىبینى؟! چگونه چنین نباشد و او نیامرزد، در حالى که در حدّ زیارت کننده خداوندت در عرشش است؟».
3169. کامل الزیارات به نقل از محمّد بن حسین خزّاز، از هارون بن خارجه: [به امام صادق علیه السلام] گفتم: فدایت شوم! زائرى که حقّ حسین علیه‌السلام را مىشناسد و به خاطر خداى متعال و سراى آخرت، به زیارت قبر او مىآید، چه پاداشى دارد؟
امام علیه‌السلام به او فرمود: «اى هارون! هر کس به طلب رضایت خدا و سراى آخرت،
اللّهِ وَالدّارَ الآخِرَةَ، غَفَرَ اللّهُ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ وما تَأَخَّرَ.
ثُمَّ قالَ لی ثَلاثا: ألَم أحلِف لَکَ؟ ألَم أحلِف لَکَ؟ ألَم أحلِف لَکَ؟(14)
3170. کامل الزیارات عن عبداللّه بن مسکان: شَهِدتُ أبا عَبدِ اللّهِ علیه‌السلام وقَد أتاهُ قَومٌ مِن أهلِ خُراسانَ، فَسَأَلوهُ عَن إتیانِ قَبرِ الحُسَینِ علیه‌السلام وما فیهِ مِنَ الفَضلِ.
قالَ: حَدَّثَنی أبی عَن جَدّی أنَّهُ کانَ یَقولُ: مَن زارَهُ یُریدُ بِهِ وَجهَ اللّهِ، أخرَجَهُ اللّهُ مِن ذُنوبِهِ کَمَولودٍ وَلَدَتهُ امُّهُ، وشَیَّعَتهُ المَلائِکَةُ فی مَسیرِهِ فَرَفرَفَت عَلى رَأسِهِ، قَد صَفّوا بِأَجنِحَتِهِم عَلَیهِ حَتّى یَرجِعَ إلى أهلِهِ، وسَأَلَتِ المَلائِکَةُ المَغفِرَةَ لَهُ مِن رَبِّهِ، وغَشِیَتهُ الرَّحمَةُ مِن أعنانِ(15) السَّماءِ، ونادَتهُ المَلائِکَةُ: طِبتَ وطابَ مَن زُرتَ، وحُفِظَ فی أهلِهِ.(16)
راجع: ص 8 ح 3017 و ص 10 ح 3021.
ج- حضور القلب والخشوع
3171. مصباح المتهجّد عن صفوان بن مهران عن الصادق علیه‌السلام فی بَیانِ کَیفِیَّةِ زِیارَةِ الإِمامِ الحُسَینِ علیه السلام: وسِر خاشِعا قَلبُکَ، باکِیَةً عَینُکَ، و أکثِر مِنَ التَّکبیرِ وَالتَّهلیلِ، وَالثَّناءِ عَلَى اللّهِ عز و جل، وَالصَّلاةِ عَلَى النَّبِیِّ صلى الله علیه و آله وَالصَّلاةِ عَلَى الحُسَینِ علیه‌السلام خاصَّةً … فَإِن خَشَعَ قَلبُکَ ودَمَعَت عَیناکَ، فَهُوَ عَلامَةُ الإِذنِ.(17)
3172. المزار الکبیر عن صفوان بن مهران الجمّال عن جعفر بن محمّد الصّادق علیه السلام: إذا
با شناخت حقّ حسین علیه‌السلام به زیارت او بیاید، خداوند، گناهان گذشته و آیندهاش را مىآمرزد».
سپس، سه بار به من فرمود: «آیا برایت سوگند یاد نکنم؟ آیا برایت سوگند یاد نکنم؟ آیا برایت سوگند یاد نکنم؟».
3170. کامل الزیارات به نقل از عبد اللّه بن مِسکان: در حضور امام صادق علیه‌السلام بودم و گروهى از خراسان، نزد امام علیه‌السلام آمده بودند و از ایشان، در باره آمدن به مرقد حسین علیه‌السلام و فضیلت آن مىپرسیدند.
امام علیه‌السلام فرمود: «پدرم، از جدّم نقل کرد که مىفرمود: هر کس، او را براى خدا زیارت کند، خداوند، او را از گناهانش بیرون مىبَرد، مانند کودکى که مادرش او را زاده است، و فرشتگان، او را در مسیرش همراهى مىکنند و بر سرش با چترى از بالهاى ردیف کردهشان، سایه مىافکنند تا آن گاه که به نزد خانوادهاش باز گردد.
و فرشتگان، آمرزش او را از خداوند مىطلبند و رحمت آسمانى، او را از هر سو، فرا مىگیرد و فرشتگان، او را ندا مىدهند: «پاکیزه گشتى و پاکیزهاى را زیارت کردى!» ، و خانوادهاش هم محافظت مىشوند».
ر. ک: ص 9 ح 3017 و ص 11 ح 3021.
ج- حضور قلب و تسلیم
3171. مصباح المتهجّد به نقل از صفوان بن مهران، از امام صادق علیه السلام، در بیان چگونگى زیارت امام حسین علیه السلام: برو و در حالى که دلت مُطیع و چشمت گریان است، تکبیر و تهلیل و ثناى خداوندت و درود بر پیامبر صلى الله علیه و آله و بویژه درود بر حسین علیه‌السلام و … را فراوان بگو …. پس اگر دلت نرم شد و اشکت سرازیر شد، نشانه اذن است.(18)
3172. المزار الکبیر به نقل از صفوان بن مهران جمّال، از امام صادق علیه السلام: هنگامى که خواستى
أرَدتَ زِیارَهَالحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ، فَصُم قَبلَ ذلِکَ ثَلاثَةَ أیّامٍ … ثُمَّ ادخُلِ الحائِرَ، وقُم بِحِذائِهِ بِخُشوعٍ … ثُمَّ ادخُل عِندَ القَبرِ، وقُم عِندَ الرَّأسِ خاشِعا قَلبُکَ …(19)
راجع: ج 12 ص 192 ح 3323.
د- الشوق
3173. کامل الزیارات عن أبی اسامة زید الشحّام عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: مَن أتى قَبرَ الحُسَینِ علیه‌السلام تَشَوُّقا إلَیهِ، کَتَبَهُ اللّهُ مِنَ الآمِنینَ یَومَ القِیامَةِ، واعطِیَ کِتابَهُ بِیَمینِهِ، وکانَ تَحتَ لِواءِ الحُسَینِ علیه‌السلام حَتّى یَدخُلَ الجَنَّةَ، فَیُسکِنُهُ فی دَرَجَتِهِ، إنَّ اللّهَ عَزیزٌ حَکیمٌ.(20)
3174. کامل الزیارات عن محمّد بن مسلم: قُلتُ لِأَبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام: ما لِمَن أتى قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام؟
قالَ: مَن أتاهُ شَوقا إلَیهِ کانَ مِن عِبادِ اللّهِ المُکرَمینَ، وکانَ تَحتَ لِواءِ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیهما السلام حَتّى یُدخِلَهُمَا اللّهُ الجَنَّةَ.(21)
3175. کامل الزیارات عن أبی بصیر: سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّهِ علیه‌السلام أو أبا جَعفَرٍ علیه‌السلام یَقولُ: مَن أحَبَّ أن یَکونَ مَسکَنُهُ الجَنَّةَ ومَأواهُ الجَنَّةَ فَلا یَدَع زِیارَةَ المَظلومِ، قُلتُ: مَن هُوَ؟
قالَ: الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ صاحِبُ کَربَلاءَ، مَن أتاهُ شَوقا إلَیهِ، وحُبّا لِرَسولِ اللّهِ صلى الله علیه و آله، وحُبّا لِفاطِمَةَ علیها السلام، وحُبّا لِأَمیرِ المُؤمِنینَ علیه السلام، أقعَدَهُ اللّهُ عَلى مَوائِدِ الجَنَّةِ، یَأکُلُ مَعَهُم وَالنّاسُ فِی الحِسابِ.(22)
3176. کامل الزیارات عن محمّد بن مسلم عن أبی جعفر [الباقر] علیه السلام: لَو یَعلَمُ النّاسُ ما فی
به زیارت حسین بن على که درودهاى خدا بر او باد بروى، پیش از آن، سه روز، روزه بگیر …. سپس به داخل مرقد برو و با خاکسارى، رو به روى آن بِایست …. آن گاه، به نزد قبر برو و با قلبى فروتن، نزد سر [امام علیه السلام] بِایست ….(23)
ر. ک: ج 12 ص 193 ح 3323.
د- اشتیاق
3173. کامل الزیارات به نقل از ابو اسامه زید شحّام، از امام صادق علیه السلام: هر کس با اشتیاق به حسین علیه السلام، نزد قبرش بیاید، خداوند، او را جزو ایمن شدگانِ روز قیامت مىنویسد و نامه عملش به دست راستش داده مىشود و زیر پرچم حسین علیه‌السلام است تا به بهشت در آید و او را در مرتبهاش جاى دهند، که خداوند، شکستناپذیر و داناست.
3174. کامل الزیارات به نقل از محمّد بن مسلم: به امام صادق علیه‌السلام گفتم: پاداش کسى که به زیارت قبر حسین علیه‌السلام برود، چیست؟
فرمود: «هر کس به اشتیاق او [به زیارتش] برود، جزو بندگانِ گرامى خداوند، خواهد بود و [روز قیامت،] زیر پرچم حسین بن على علیه‌السلام است تا آن که خدا او را با حسین علیه‌السلام به بهشت در آورد».
3175. کامل الزیارات به نقل از ابو بصیر: شنیدم که امام صادق یا امام باقر علیهما السلام مىفرماید: «هر کس دوست دارد که جایگاه و مأوایش بهشت باشد، زیارت مظلوم را وا نگذارد».
گفتم: مظلوم، کیست؟
فرمود: «حسین بن على علیه السلام، در کربلا. هر کس از سرِ شوق به او و محبّت پیامبر خدا، فاطمه و امیر مؤمنان علیهم السلام به زیارتش برود، خداوند، او را بر سرِ خوانهاى بهشت مىنشاند و با آنان، همسفره مىشود، در حالى که مردم، گرفتار حسابرسى اند».
3176. کامل الزیارات به نقل از محمّد بن مسلم: امام باقر علیه‌السلام فرمود: «اگر مردم، فضیلت زیارت
زِیارَةِ الحُسَینِ علیه‌السلام مِنَ الفَضلِ لَماتوا شَوقا، وتَقَطَّعَت أنفُسُهُم عَلَیهِ حَسَراتٍ.
قُلتُ: وما فیهِ؟ قالَ: مَن أتاهُ تَشَوُّقا کَتَبَ اللّهُ لَهُ ألفَ حَجَّةٍ مُتَقَبَّلَةٍ، و ألفَ عُمرَةٍ مَبرورَةٍ، و أجرَ ألفِ شَهیدٍ مِن شُهَداءِ بَدرٍ، و أجرَ ألفِ صائِمٍ، وثَوابَ ألفِ صَدَقَةٍ مَقبولَةٍ، وثَوابَ ألفِ نَسَمَةٍ اریدَ بِها وَجهُ اللّهِ، ولَم یَزَل مَحفوظا سَنَتَهُ مِن کُلِّ آفَةٍ أهوَنُهَا الشَّیطانُ، ووُکِّلَ بِهِ مَلَکٌ کَریمٌ یَحفَظُهُ مِن بَینِ یَدَیهِ ومنِ خَلفِهِ، وعَن یَمینِهِ وعَن شِمالِهِ، ومِن فَوقِ رَأسِهِ ومِن تَحتِ قَدَمِهِ.
فَإِن ماتَ سَنَتَهُ حَضَرَتهُ مَلائِکَةُ الرَّحمَةِ، یَحضُرونَ غُسلَهُ و أکفانَهُ وَالاستِغفارَ لَهُ، ویُشَیِّعونَهُ إلى قَبرِهِ بِالاستِغفارِ لَهُ، ویُفسَحُ لَهُ فی قَبرِهِ مَدَّ بَصَرِهِ، ویُؤمِنُهُ اللّهُ مِن ضَغطَةِ القَبِر، ومِن مُنکَرٍ ونَکیرٍ أن یُرَوِّعانِهِ، ویُفتَحُ لَهُ بابٌ إلَى الجَنَّةِ، ویُعطى کِتابَهُ بِیَمینِهِ، ویُعطى لَهُ یَومَ القِیامَةِ نورا یُضیءُ لِنورِهِ ما بَینَ المَشرِقِ وَالمَغرِبِ، ویُنادی مُنادٍ: هذا مِن زُوّارِ الحُسَینِ شَوقا إلَیهِ، فَلا یَبقى أحَدٌ یَومَ القِیامَةِ إلّا تَمَنّى یَومَئِذٍ أنَّهُ کانَ مِن زُوّارِ الحُسَینِ علیه السلام.(24)
راجع: ص 50 (مرافقة أهل البیت علیهم السلام).
هـ- الحزن
3177. کامل الزیارات عن کرام بن عمرو عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: إذا أرَدتَ أنتَ قَبرَ الحُسَینِ علیه‌السلام فَزُرهُ و أنتَ کَئیبٌ حَزینٌ شَعِثٌ(25) مُغبَرٌّ(26)، فَإِنَّ الحُسَینَ علیه‌السلام قُتِلَ وهُوَ کَئیبٌ
حسین علیه‌السلام را مىدانستند، از شوق مىمُردند و از حسرت آن، نَفَسشان بند مىآمد».
گفتم: چه فضیلتى دارد؟
فرمود: «هر کس از سر شوق به آن جا بیاید، خداوند، هزار حجّ مقبول و هزار عمره نیکو را برایش مىنویسد، و پاداش هزار شهید از شهیدان نبرد بدر، و پاداش هزار روزهدار، و پاداش هزار صدقه پذیرفته شده، و نیز پاداش آزاد کردن هزار بنده در راه خدا را دارد و تمام آن یک سالى را که در آن به زیارت رفته، از هر آفتى که کمترینِ آنها، شیطان است، محفوظ مىماند و فرشتهاى بزرگوار، بر او گمارده مىشود تا وى را از پیش رو و پشت سر و راست و چپ و بالا و پایین، محافظت کنند، و اگر در همان سال بمیرد، فرشتگان رحمت، نزدش حاضر مىشوند و در غسل و کفن و آمرزشخواهى براى وى، حضور مىیابند و او را تا قبرش، با آمرزشخواهى، تشییع مىکنند و قبرش، تا چشم کار مىکند، وسعت مىیابد و خداوند، او را از فشار قبر، ایمن مىدارد و نمىگذارد که نَکیر و مُنکر، او را به وحشت بیندازند، و دریچهاى رو به بهشت، برایش گشوده مىشود، و نامه اعمالش را به دست راستش مىدهند، و روز قیامت، به او نورى عطا مىشود که از مشرق تا مغرب را روشن مىکند، و ندا دهندهاى ندا مىدهد: «این، از زائران مشتاق حسین علیه‌السلام است. روز قیامت، کسى نمىماند، جز آن که آرزو مىکند که از زائران حسین علیه‌السلام باشد».
ر. ک: ص 51 (همراهى با اهل بیت علیهم السلام).
هـ- اندوه
3177. کامل الزیارات به نقل از کَرّام بن عمرو، از امام صادق علیه السلام: هنگامى که قصد زیارت قبر حسین علیه‌السلام را کردى، دلشکسته، اندوهگین، ژولیده و غبارآلوده،(27) او را زیارت
حَزینٌ، شَعِثٌ مُغبَرٌّ، جائِعٌ عَطشانٌ.(28)
3178. الکافی عن علیّ بن الحکم عن بعض أصحابنا عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: إذا أرَدتَ زِیارَةَ الحُسَینِ علیه‌السلام فَزُرهُ و أنتَ حَزینٌ مَکروبٌ(29)، شَعِثٌ مُغبَرٌّ، جائِعٌ عَطشانٌ، وسَلهُ الحَوائِجَ، وَانصَرِف عَنهُ ولا تَتَّخِذهُ وَطَنا.(30)
3179. ثواب الأعمال عن علیّ بن الحکم یرفعه الى أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: إذا زُرتَ أبا عَبدِ اللّهِ علیه‌السلام فَزُرهُ و أنتَ حَزینٌ مَکروبٌ، شَعِثٌ مُغبَرٌّ، جائِعٌ عَطشانٌ؛ فَإِنَّ الحُسَینَ علیه‌السلام قُتِلَ حَزینا مَکروبا، شَعِثا مُغبَرّا، جائِعا عَطشانا، وَاسأَلهُ الحَوائِجَ، وَانصَرِف عَنهُ ولا تَتَّخِذهُ وَطَنا.(31)
7 / 2
الآداب الظاهریة
أ- الغسل
3180. تهذیب الأحکام عن رفاعة (موسى) النخّاس عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: أخْبَرَنی أبی: أنَّ مَن خَرَجَ إلى قَبرِ الحُسَینِ علیه‌السلام عارِفا بِحَقِّهِ غَیرَ مُستَکبِرٍ، وبَلَغَ الفُراتَ، ووَقَعَ فِی الماءِ وخَرَجَ مِنَ الماءِ، کانَ مِثلَ الَّذی یَخرُجُ مِنَ الذُّنوبِ.(32)
کن که حسین علیه السلام، دلشکسته و اندوهگین، پریشان و غبار آلوده، و گرسنه و تشنه، به شهادت رسید.
3178. الکافى به نقل از على بن حکم، از یکى از راویان شیعى، از امام صادق علیه السلام: هنگامى که قصد زیارت ابا عبد اللّه الحسین علیه‌السلام را کردى، او را اندوهگین و اندیشناک، پریشان و غبار آلوده، و گرسنه و تشنه، زیارت کن و و حاجتهایت را از او بخواه و از آن جا باز گرد و آن را وطن خود، قرار مده.
3179. ثواب الأعمال به نقل از على بن حَکَم، در حدیثى که سند آن را به امام صادق علیه‌السلام مىرساند: هنگامى که ابا عبد اللّه الحسین علیه‌السلام را زیارت مىکنى، او را اندوهگین و اندیشناک، پریشان و غبار آلوده، و گرسنه و تشنه، زیارت کن که حسین علیه السلام، اندوهگین و اندیشناک، پریشان و غبارآلوده، و گرسنه و تشنه، کشته شد، و حاجتهایت را از او بخواه و از آن جا باز گرد و آن را وطن خود، قرار مده.
7 / 2
آداب ظاهرى زیارت
الف- غسل
3180. تهذیب الأحکام به نقل از رِفاعه نَخّاس، از امام صادق علیه السلام: پدرم [امام باقر علیه السلام] به من خبر داد که: «هر کس با شناخت حقّ حسین علیه‌السلام و بدون تکبّر، به سوى قبرش برود و به فرات برسد و در آب فرات، فرو رود و بیرون بیاید، مانند کسى است که از گناهان، بیرون مىآید».
3181. الکافی عن یونس الکناسیّ عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: إذا أتَیتَ قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام، فَائتِ الفُراتَ وَاغتَسِل بِحِیالِ(33) قَبرِهِ.(34)
3182. کامل الزیارات عن بشیر الدهّان عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: مَن أتَى الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه‌السلام فَتَوَضَّأَ وَاغتَسَلَ فِی الفُراتِ، لَم یَرفَع قَدَما ولَم یَضَع قَدَما إلّا کَتَبَ اللّهُ لَهُ حَجَّةً وعُمرَةً.(35)
3183. تهذیب الأحکام عن الحسین بن سعید عن جعفر بن محمّد [الصادق] علیه‌السلام حینَ سُئِلَ عَنِ الزّائِرِ لِقَبرِ الحُسَینِ علیه السلام: مَنِ اغتَسَلَ فِی الفُراتِ ثُمَّ مَشى إلى قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام، کانَ لَهُ بِکُلِّ قَدَمٍ یَرفَعُها ویَضَعُها حَجَّةٌ مُتَقَبَّلَةٌ بِمَناسِکِها.(36)
3184. تهذیب الأحکام عن الحرث بن المغیرة عن أبی عبد اللّه جعفر بن محمّد الصادق علیه السلام: إنَّ للّهِ مَلائِکَةً مُوَکَّلینَ بِقَبرِ الحُسَینِ علیه السلام، فَإِذا هَمَّ الرَّجُلُ بِزِیارَتِهِ فَاغتَسَلَ، ناداهُ مُحَمَّدٌ صلى الله علیه و آله: یا وَفدَ اللّهِ! أبشِروا بِمُرافَقَتی فِی الجَنَّةِ، وناداهُ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام: أنَا ضامِنٌ لِقَضاءِ حَوائِجِکُم ودَفعِ البَلاءِ عَنکُم فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ.
ثُمَّ اکتَنَفَهُمُ النَّبِیُّ صلى الله علیه و آله وعَلِیٌّ علیه‌السلام عَن أیمانِهِم وعَن شَمائِلِهِم حَتّى یَنصَرِفوا إلى أهالیهِم.(37)
3181. الکافى به نقل از یونس کُناسى، از امام صادق علیه السلام: هنگامى که به زیارت قبر حسین علیه‌السلام مىروى، به رود فرات برو و در برابر قبر، غسل کن.
3182. کامل الزیارات به نقل از بشیر دَهّان، از امام صادق علیه السلام: هر کس نزد [قبر] حسین بن على علیه‌السلام بیاید و وضو بگیرد و در فرات، غسل کند، هیچ گامى بر نمىدارد و نمىگذارد، جز آن که خداوند، برایش یک حج و عمره مىنویسد.
3183. تهذیب الأحکام به نقل از حسین بن سعید، از امام صادق علیه السلام، هنگامى که از ایشان، در باره زائر قبر حسین علیه‌السلام پرسیدند: هر کس در فرات، غسل کند و سپس به سوى قبر حسین علیه‌السلام برود، برایش در برابر هر گامى که بر مىدارد و مىگذارد، یک حجّ مقبول با همه مَناسکش مىنویسند.
3184. تهذیب الأحکام به نقل از حَرث بن مُغَیره، از امام صادق علیه السلام: خداوند، فرشتگانى گمارده بر قبر حسین علیه‌السلام دارد و چون کسى به قصد زیارت آن جا غسل مىکند، محمّد صلى الله علیه و آله او را ندا مىدهد: «اى میهمانان خدا! مژده دهید که در بهشت، همراه من هستید» و امیر مؤمنان علیه السلام، او را ندا مىدهد: «من، ضامن برآورده شدن حاجتهایتان و دور کردن بلا از شما در دنیا و آخرت هستم».
سپس پیامبر صلى الله علیه و آله و على علیه‌السلام از راست و چپ، ایشان را در میان مىگیرند تا به نزد خانوادهشان باز گردند.
3185. کامل الزیارات عن هشام بن سالم عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام، قال: قُلتُ: فَما لِمَنِ اغتَسَلَ مِن ماءِ الفُراتِ ثُمَّ أتاهُ [أیِ الحُسَینَ علیه السلام]؟
قالَ: إذَا اغتَسَلَ مِن ماءِ الفُراتِ وهُوَ یُریدُهُ، تَساقَطَت عَنهُ خَطایاهُ کَیَومَ وَلَدَتهُ امُّهُ.(38)
3186. کامل الزیارات: حَدَّثَنِی الحَسَنُ بنُ الزِّبرِقانِ الطَّبَرِیُّ بِإِسنادٍ لَهُ یَرفَعُهُ إلَى الصّادِقِ علیه السلام، قالَ: قُلتُ: رُبَّما أتَینا قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام، فَیَصعُبُ عَلَینَا الغُسلُ لِلزِّیارَةِ مِنَ البَردِ أو غَیرِهِ؟
فَقالَ علیه السلام: مَنِ اغتَسَلَ فِی الفُراتِ وزارَ الحُسَینَ علیه‌السلام کُتِبَ لَهُ مِنَ الفَضلِ ما لا یُحصى، فَمَتى ما رَجَعَ إلَى المَوضِعِ الَّذِی اغتَسَلَ فیهِ وتَوَضَّأَ، وزارَ الحُسَینَ علیه‌السلام کُتِبَ لَهُ ذلِکَ الثَّوابُ.(39)
3187. تهذیب الأحکام عن إبراهیم بن محمّد الثقفی: کانَ أبو عَبدِ اللّهِ علیه‌السلام یَقولُ فی غُسلِ الزِّیارَةِ، إذا فَرَغَ مِنَ الغُسلِ: اللّهُمَّ اجعَلهُ لی نورا وطَهورا، وحِرزا وکافِیا مِن کُلِّ داءٍ وسَقَمٍ، ومِن کُلِّ آفَةٍ وعاهَةٍ، وطَهِّر بِهِ قَلبی وجَوارِحی، وعِظامی ولَحمی ودَمی، وشَعری وبَشَری، ومُخّی وعَصَبی، وما أقَلَّتِ الأَرضُ مِنّی، وَاجعَلهُ لی شاهِدا یَومَ القِیامَةِ، یَومَ حاجَتی وفَقری وفاقَتی.(40)
3188. کامل الزیارات عن علیّ بن جعفر الهمانی: سَمِعتُ عَلِیَّ بنَ مُحَمَّدٍ العَسکَرِیَ علیه‌السلام یَقولُ: مَن خَرَجَ مِن بَیتِهِ یُریدُ زِیارَةَ الحُسَینِ علیه السلام، فَصارَ إلَى الفُراتِ فَاغتَسَلَ مِنهُ،
3185. کامل الزیارات به نقل از هشام بن سالم: [به امام صادق علیه السلام] گفتم: پاداش کسى که از آب فرات، غسل کند و سپس نزد حسین علیه‌السلام بیاید، چیست؟
فرمود: «هنگامى که از آب فرات، به قصد زیارت او غسل کند، خطاهایش از او فرو مىریزند [و] مانند روزى [مىشود] که مادرش او را زاده است».
3186. کامل الزیارات به نقل از حسن بن زِبرِقان طبرى، در حدیثى که سند آن را به امام صادق علیه‌السلام رسانده است: [به امام صادق علیه السلام] گفتم: گاه به زیارت قبر حسین علیه‌السلام مىرویم و به دلیل سرما یا چیز دیگرى، غسل کردن، برایمان سخت مىشود.
امام علیه‌السلام فرمود: «هر کس در رود فرات، غسل کند و حسین علیه‌السلام را زیارت کند، ثوابى بىشمار برایش نوشته مىشود، و هر گاه به همان جاى غسلش باز گردد و [بدون غسل و به خاطر عذرْ] وضو بگیرد و حسین علیه‌السلام را زیارت کند، همان پاداش برایش نوشته مىشود».
3187. تهذیب الأحکام به نقل از ابراهیم بن محمّد ثَقَفى: امام صادق علیه السلام، هنگامى که از غسل زیارت، فارغ مىشد، مىگفت: «خدایا! آن را برایم نور و پاک کننده و نگه دارنده و کفایت کننده از هر بیمارى و ناسلامتى قرار ده، و نیز از هر آفت و آسیبى. دلم و اندامم را با آن، پاکیزه کن، و نیز استخوان، گوشت، خون، مو، پوست، مغز و عصبم را، و نیز هر چه را که زمین از من بر دوش مىکِشد، و آن را گواه من در روز قیامت، روز نیاز و نادارى و بینوایىام، قرار ده».
3188. کامل الزیارات به نقل از على بن جعفر هُمانى: شنیدم که امام هادى علیه‌السلام مىفرماید: «هر کس از خانهاش به قصد زیارت حسین علیه‌السلام خارج شود و به سوى فرات برود و
کُتِبَ مِنَ المُفلِحینَ.(41)
3189. کامل الزیارات عن یونس بن عمّار عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: إذا کُنتَ مِنهُ قَریبا یَعنِی الحُسَینَ علیه‌السلام فَإِن أصَبتَ غُسلًا فَاغتَسِل، وإلّا فَتَوَضَّأ ثُمَّ ائتِهِ.(42)
ب- لبس أنظف الثیاب
3190. المزار الکبیر عن صفوان بن مهران الجمّال عن جعفر بن محمّد الصّادق علیه السلام: إذا أرَدتَ زِیارَةَ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ، فَصُم قَبلَ ذلِکَ ثَلاثَةَ أیّامٍ … فَإِذا فَرَغتَ مِن غُسلِکَ، فَالبَس ثَوبَینِ طاهِرَینِ أو ثَوبا، وصَلِّ رَکعَتَینِ نَدبا خارِجَ المَشرَعَةِ ….(43)
3191. بحار الأنوار عن الصادق علیه السلام: إذا وَصَلتَ إلَى الفُراتِ، فَاغتَسِل وَالبَس أنظَفَ ثَوبٍ تَقدِرُ عَلَیهِ، ثُمَّ صِر إلَى القَبرِ حافِیا، وعَلَیکَ السَّکینَةُ وَالوَقارُ ….(44)
راجع: ج 12 ص 76 (الفصل الثانی عشر/ زیارة عاشورا بروایة الإقبال)
و ص 192 ح 3323.
و ص 340 (الفصل الخامس عشر/ زیارته من بعید بروایة مصباح المتهجد).
ج- الاجتناب من الطیب والدهن والاکتحال والمزاح والخصومة
3192. تهذیب الأحکام عن أبی بصیر عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه‌السلام فی بَیانِ کَیفِیَّةِ زِیارَةِ
از آن، غسل کند، جزو رستگاران، نوشته مىشود».
3189. کامل الزیارات به نقل از یونس بن عمّار، از امام صادق علیه السلام: هنگامى که به نزدیکى قبر حسین علیه‌السلام رسیدى، اگر [به آب] رسیدى، غسل کن، و گرنه، وضو بگیر و سپس به زیارتش برو.
ب- پوشیدن پاکیزهترین لباس
3190. المزار الکبیر به نقل از صفوان بن مهران جمّال، از امام صادق علیه السلام: هنگامى که خواستى به زیارت حسین بن على که درودهاى خدا بر او باد بروى، پیش از آن، سه روز، روزه بگیر … و چون از غسلت فارغ شدى، دو جامه پاک یا یک جامه بپوش و دو رکعت نماز مستحبّى بیرون از مَشرَعه(45) بخوان ….(46)
3191. بحار الأنوار به نقل از امام صادق علیه السلام: هنگامى که به فرات رسیدى، غسل کن و پاکیزهترین لباسى را که مىتوانى، بپوش و سپس، پا برهنه و با آرامش و وقار، به سوى قبر برو ….(47)
ر. ک: ج 12 ص 77 (فصل دوازدهم/ زیارت امام علیه‌السلام در روز عاشورا به روایت «الإقبال»)
وص 193 ح 3323.
وص 341 (فصل پانزدهم/ زیارت امام علیه‌السلام از دور، به روایت «مصباح المتهجّد»).
ج – پرهیز از به کار بردن عطر و روغن و سرمه و خوددارى از شوخى و بگومگو
3192. تهذیب الأحکام به نقل از ابو بصیر، از امام صادق علیه السلام، در بیان چگونگى زیارت امام
الإِمامِ الحُسَینِ علیه السلام: … فَإِذا أرَدتَ المَشیَ إلَیهِ فَاغتَسِل، ولا تَطَیَّب ولا تَدَّهِن ولا تَکتَحِل حَتّى تَأتِیَ القَبرَ.(48)
3193. کامل الزیارات عن أبی حمزة الثمالی عن الصادق علیه‌السلام فی بَیانِ کَیفِیَّةِ زِیارَةِ الإِمامِ الحُسَینِ علیه السلام: … ولا تَدَّهِن ولا تَکتَحِل حَتّى تَأتِیَ الفُراتَ، و أقِلَّ مِنَ الکَلامِ وَالمِزاحِ، و أکثِر مِن ذِکرِ اللّهِ تَعالى، وإیّاکَ وَالمِزاحَ وَالخُصومَةَ!(49)
د- الصمت
3194. کامل الزیارات عن عبدالملک بن مقرن عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: إذا زُرتُم أبا عَبدِ اللّهِ علیه‌السلام فَالزَمُوا الصَّمتَ إلّا مِن خَیرٍ، وإنَّ مَلائِکَةَ اللَّیلِ وَالنَّهارِ مِنَ الحَفَظَةِ تَحضُرُ المَلائِکَةَ الَّذینَ بِالحائِرِ، فَتُصافِحُهُم فَلا یُجیبونَها مِن شِدَّةِ البُکاءِ، فَیَنتَظِرونَهُم حَتّى تَزولَ الشَّمسُ وحَتى یُنَوَّرَ الفَجرُ ثُمَّ یُکَلِّمونَهُم ویَسأَلونَهُم عَن أشیاءَ مِن أمرِ السَّماءِ، فَأَمّا ما بَینَ هذَینِ الوَقتَینِ فَإِنَّهُم لا یَنطِقونَ ولا یَفتُرونَ عَنِ البُکاءِ وَالدُّعاءِ، ولا یَشغَلونَهُم فی هذَینِ الوَقتَینِ عَن أصحابِهِم، فَإِنَّما شُغُلُهُم بِکُم إذا نَطَقتُم.
قُلتُ: جُعِلتُ فِداکَ! ومَا الَّذی یَسأَلونَهُم عَنهُ؟ و أیُّهُم یَسأَلُ صاحِبَهُ، الحَفَظَةُ أو أهلُ الحائِرِ؟
قالَ: أهلُ الحائِرِ یَسأَلونَ الحَفَظَةَ؛ لِأَنَّ أهلَ الحائِرِ مِنَ المَلائِکَةِ لا یَبرَحونَ، وَالحَفَظَةُ تَنزِلُ وتَصعَدُ.
قُلتُ: فَما تَرى یَسأَلونَهُم عَنهُ؟
حسین علیه السلام: … و چون خواستى به سوى او گام بردارى، غسل کن، و خود را خوشبو مکن و روغن مزن و سرمه مکش تا به نزد قبر در آیى.(50)
3193. کامل الزیارات به نقل از ابو حمزه ثُمالى، از امام صادق علیه السلام، در بیان چگونگى زیارت امام حسین علیه السلام: … و روغن مزن و سرمه مکش تا آن که به رود فرات برسى، و از سخن گفتن و شوخى، بکاه و بر ذکر خداى متعال، بیفزاى و از شوخى و بگو مگو، پرهیز کن.(51)
د- سکوت
3194. کامل الزیارات به نقل از عبد الملک بن مقرن: امام صادق علیه‌السلام فرمود: «هنگامى که ابا عبد اللّه الحسین علیه‌السلام را زیارت مىکنید، جز به نیکى، لب به سخن مگشایید که فرشتگانِ مراقب شب و روز، نزد فرشتگان کنار قبر حسین علیه السلام، حاضر مىشوند و با آنان، مصافحه مىکنند؛ امّا آنان، از شدّت گریه، پاسخى به ایشان نمىدهند. اینان منتظر آنان مىمانند تا خورشید، غروب کند و سپیده بدَمَد. سپس با اینان، سخن مىگویند و در باره کارهاى آسمان، از ایشان مىپرسند؛ امّا میان این دو وقت، نه سخن مىگویند و نه از گریه و دعا خسته مىشوند، و در این دو وقت، از همراهان خود، غافل نمىشوند و مشغولیت ایشان به شماست، هنگامى که سخن مىگویید».
گفتم: فدایت شوم! از چه چیزى مىپرسند؟ و کدام یک از ایشان، از دیگرى مىپرسد؟ فرشتگان نگهبان، یا فرشتگانِ گرد مرقد حسین علیه السلام؟
فرمود: «فرشتگانِ گرد مرقد، از فرشتگان نگهبان، [خبرهاى آسمان را] مىپرسند؛ زیرا فرشتگان مرقد، پیوسته در آن جا هستند؛ ولى فرشتگان نگهبان، بالا و پایین مىروند [و از اخبار آسمان، خبر دارند]».
گفتم: آنان، از ایشان چه مىپرسند؟
قالَ: إنَّهُم یَمُرّونَ إذا عَرَجوا بِإِسماعیلَ صاحِبِ الهَواءِ، فَرُبَّما وافَقُوا النَّبِیَّ صلى الله علیه و آله وعِندَهُ فاطِمَةُ وَالحَسَنُ وَالحُسَینُ وَالأَئِمَّةُ مَن مَضى مِنهُم، فَیَسأَلونَهُم عَن أشیاءَ وعَمَّن حَضَرَ مِنکُمُ الحائِرَ، ویَقولونَ: بَشِّروهُم بِدُعائِکُم.
فَتَقولُ الحَفَظَةُ: کَیفَ نُبَشِّرُهُم وهُم لا یَسمَعونَ کَلامَنا؟
فَیَقولونَ لَهُم: بارِکوا عَلَیهِم وَادعوا لَهُم عَنّا، فَهِیَ البِشارَةُ مِنّا، فَإِذَا انصَرَفوا فَحُفّوهُم(52) بِأَجنِحَتِکُم حَتّى یُحِسّوا مَکانَکُم، وإنّا نَستَودِعُهُمُ الَّذی لا تَضیعُ وَدائِعُهُ، ولَو یَعلَموا ما فی زِیارَتِهِ مِنَ الخَیرِ، ویَعلَمُ ذلِکَ النّاسُ، لَاقتَتَلوا عَلى زِیارَتِهِ بِالسُّیوفِ، ولَباعوا أموالَهُم فی إتیانِهِ.
وإنَّ فاطِمَةَ علیها السلام إذا نَظَرَت إلَیهِم ومَعَها ألفُ نَبِیٍّ و ألفُ صِدّیقٍ و ألفُ شَهیدٍ، ومِنَ الکَرُّوبِیّینَ(53) ألفُ ألفٍ یُسعِدونَها عَلَى البُکاءِ، وإنَّها لَتَشهَقُ شَهقَةً فَلا یَبقى فِی السَّماواتِ مَلَکُ إلّا بَکى رَحمَةً لِصَوتِها، وما تَسکُنُ حَتّى یَأتِیَهَا النَّبِیُّ صلى الله علیه و آله فَیَقولَ: یا بُنَیَّةُ، قَد أبکَیتِ أهلَ السَّماواتِ، وشَغَلتِهِم عَنِ التَّسبیحِ وَالتَّقدیسِ، فَکُفّی حَتّى یُقَدِّسوا؛ فَإِنَّ اللّهَ بالِغُ أمرِهِ.
وإنَّها لَتَنظُرُ إلى مَن حَضَرَ مِنکُم، فَتَسأَلُ اللّهَ لَهُم مِن کُلِّ خَیرٍ، ولا تَزهَدوا فی إتیانِهِ؛ فَإِنَّ الخَیرَ فی إتیانِهِ أکثَرُ مِن أن یُحصى.(54)
راجع: ص 406 (الفصل التاسع/ ما یزار به الإمام علیه‌السلام و أنصاره/ الزیارة العاشرة).
فرمود: «آنان، هنگامى که بالا مىروند، بر اسماعیلِ گماشته شده بر هوا، مىگذرند و گاه با پیامبر صلى الله علیه و آله که فاطمه، حسن، حسین و امامانِ در گذشته نزدش هستند، همراه مىشوند و ایشان، از فرشتگان، در باره برخى چیزها و نیز کسانى از شما که در مرقد حسین علیه‌السلام حاضرند، مىپرسند و مىفرمایند: «آنان را به دعاى خود، مژده دهید!» .
فرشتگان مىگویند: چگونه به آنان، مژده دهیم، در حالى که آنان، صداى ما را نمىشنوند؟
آنان به فرشتگان مىفرمایند: «به ایشان، تبریک بگویید و از جانب ما، برایشان دعا کنید که آن، همان بشارت از سوى ماست، و چون از زیارت باز گشتند، آنان را زیر بال و پَر خود بگیرید تا شما را احساس کنند، و ما آنان را به کسى مىسپاریم که امانتها در نزدش تباه نمىشود، و اگر فواید زیارت حسین علیه‌السلام را مىدانستند و مردم، آن را مىفهمیدند، براى زیارتش، با شمشیر، با هم مىجنگیدند و اموالشان را براى آمدن به آن جا، مىفروختند» .
و چون فاطمه علیها السلام که هزار پیامبر و هزار صدّیق و هزار شهید و هزار هزار از کرّوبیانِ(55) همراهش، او را بر گریه یارى مىدهند، به آنان مىنگرد، چنان فریاد دلخراشى بر مىکشد که فرشتهاى در آسمان نمىمانَد، جز آن که از سرِ دلسوزى بر فریادش، به گریه مىافتد. فاطمه آرام علیها السلام نمىگیرد تا آن که پیامبر صلى الله علیه و آله نزد او مىآید و مىفرماید: «دختر عزیزم! آسمانیان را به گریه انداختى و از تسبیح و تقدیس، بازشان داشتى. بس کن تا به تقدیس بپردازند که خداوند، کارش را به انجام مىرساند» . فاطمه علیها السلام نیز به کسانى از شما که گرد قبرْ حاضرند، مىنگرد و از خداوند، برایشان طلبِ خیر مىکند.
به زیارت حسین علیه السلام، بىرغبت مباشید که خیرِ موجود در رفتن به زیارت او، بیشتر از آن است که به شماره در آید».
ر. ک: ص 407 (فصل نهم/ زیارتهاى امام علیه‌السلام و یارانش/ زیارت دهم).
هـ- تقصیر الخطا
3195. مصباح المتهجّد عن صفوان بن مهران عن الصادق علیه‌السلام فی بَیانِ کَیفِیَّةِ زِیارَةِ الإِمامِ الحُسَینِ علیه السلام: فَإِذا فَرَغتَ مِن صَلاتِکَ فَتَوَجَّه نَحوَ الحائِرِ وعَلَیکَ السَّکینَةُ وَالوَقارُ، وقَصِّر خُطاکَ؛ فَإِنَّ اللّهَ تَعالى یَکتُبُ لَکَ بِکُلِّ خُطوَةٍ حَجَّةً وعُمرَةً.(56)
3196. عیون أخبار الرضا علیه‌السلام عن موسى بن عمران النخعی عن الإمام الهادی علیه‌السلام فِی الزِّیارَةِ الجامِعَةِ الکَبیرَةِ: ثُمَّ امشِ قَلیلًا وعَلَیکَ السَّکینَةُ وَالوَقارُ، وقارِب بَینَ خُطاکَ، ثُمَّ قِف وکَبِّرِ اللّهَ عَزَّ وجَلَّ ثَلاثینَ مَرَّةً ….(57)
و- السکینة والوقار
3197. الکافی عن یونس الکناسیّ عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: إذا أتَیتَ قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام، فَائتِ الفُراتَ وَاغتَسِل بِحِیالِ قَبرِهِ، وتَوَجَّه إلَیهِ وعَلَیکَ السَّکینَةُ وَالوَقارُ حَتّى تَدخُلَ إلَى القَبرِ ….(58)
3198. بحار الأنوار عن الصادق علیه السلام: إذا وَصَلتَ إلَى الفُراتِ، فَاغتَسِل وَالبَس أنظَفَ ثَوبٍ تَقدِرُ عَلَیهِ، ثُمَّ صِر إلَى القَبرِ حافِیا، وعَلَیکَ السَّکینَةُ وَالوَقارُ ….(59)
هـ- کوتاه برداشتن گامها
3195. مصباح المتهجّد به نقل از صفوان بن مهران، از امام صادق علیه السلام، در بیان چگونگى زیارت امام حسین علیه السلام: چون از نمازت فارغ شدى، به سوى مرقد، روى بیاور و با آرامش و وقار و گامهاى کوتاه، راه برو که خداى متعال، برایت در برابر هر گام، یک حج و یک عمره مىنویسد.(60)
3196. عیون أخبار الرضا علیه‌السلام به نقل از موسى بن عمران نَخَعى، از امام هادى علیه السلام، در زیارت جامعه کبیره: آن گاه، با آرامش و وقار، اندکى راه برو و گامهایت را کوتاه و نزدیک به هم بردار و سپس بِایست و سى مرتبه خداى عزوجل را [با «اللّه أکبر» گفتن،] بزرگ بدار ….(61)
و- آرامش و وقار
3197. الکافى به نقل از یونس کناسى، از امام صادق علیه السلام: هنگامى که نزد قبر حسین علیه‌السلام آمدى، به فرات برو و رو به روى قبر حسین علیه السلام، غسل کن و با آرامش و وقار، به سوى آن، رو کن تا داخل شوى ….(62)
3198. بحار الأنوار به نقل از امام صادق علیه السلام: هنگامى که به فرات رسیدى، غسل کن و پاکیزهترین لباسى را که مىتوانى، بپوش و سپس، پا برهنه و با آرامش و وقار، به سوى قبر برو ….(63)
ز- الاستئذان
3199. المزار الکبیر: أملاها عَلَینَا الشَّریفُ الجَلیلُ العالِمُ أبُو المَکارِمِ حَمزَةُ بنُ عَلِیِّ بنِ زُهرَةَ أدامَ اللّهُ عِزَّهُ مِن فَلقِ(64) فیهِ، قالَ: إذا أرَدتَ زِیارَةَ أحَدٍ مِنَ الأَئِمَّةِ علیهم السلام فَقِف عَلى بابِهِ وقُل:
اللّهُمَّ إنّی قَد وَقَفتُ عَلى بابِ بَیتٍ مِن بُیوتِ نَبِیِّکَ وآلِ نَبِیِّکَ عَلَیهِ وعَلَیهِمُ السَّلامُ، وقَد مَنَعتَ الدُّخولَ إلى بُیوتِهِ إلّا بِإِذنِ نَبِیِّکَ، فَقُلتَ: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُیُوتَ النَّبِیِّ إِلَّا أَنْ یُؤْذَنَ لَکُمْ».
اللّهُمَّ إنّی أعتَقِدُ حُرمَةَ نَبِیِّکَ فی غَیبَتِهِ، کَما أعتَقِدُ فی حَضرَتِهِ، و أعلَمُ أنَّ رُسُلَکَ وخُلَفاءَکَ أحیاءٌ عِندَکَ یُرزَقونَ، یَرَونَ مَکانی فی وَقتی هذا، ویَسمَعونَ کَلامی، و أنَّکَ حَجَبتَ کَلامَهُم، فَإِنّی أستَأذِنُکَ یا رَبِّ أوَّلًا، و أستَأذِنُ رَسولَکَ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وآلِهِ ثانِیا، و أستَأذِنُ خَلیفَتَکَ الإِمامَ المُفتَرَضَ عَلَیَّ طاعَتُهُ فِی الدُّخولِ فی ساعَتی هذِهِ، و أستَأذِنُ مَلائِکَتَکَ المُوَکَّلینَ بِهذِهِ البُقعَةِ المُبارَکَةِ المُطیعَةَ لَکَ السّامِعَةَ، السَّلامُ عَلَیکُم أیُّهَا المَلائِکَةُ المُوَکَّلونَ بِهذَا المَشهَدِ المُبارَکِ ورَحمَةُ اللّهِ وبَرَکاتُهُ.
بِإِذنِ اللّهِ وإذنِ رَسولِهِ وإذنِ خُلَفائِهِ، وإذنِ هذَا الإِمامِ، وبِإِذنِکُم صَلَواتُ اللّهِ عَلَیکُم أجمَعینَ، أدخُلُ هذَا البَیتَ مُتَقَرِّبا إلَى اللّهِ بِاللّهِ ورَسولِهِ مُحَمَّدٍ وآلِهِ الطّاهِرینَ، فَکونوا مَلائِکَةَ اللّهِ أعوانی، وکونوا أنصاری، حَتّى أدخُلَ هذَا البَیتَ و أدعُوَ اللّهَ بِفُنونِ الدَّعَواتِ، و أعتَرِفَ للّهِ بِالعُبودِیَّةِ، ولِهذَا الإِمامِ
ز- اذن ورود خواستن
3199. المزار الکبیر: عالم شریف و بزرگوار، ابو المکارم حمزة بن على بن زُهره که عزّتش مستدام باد، با دهان خود براى ما املا کرد که: هنگامى که زیارت هر یک از امامان علیهم السلام را اراده کردى، بر درگاهش بِایست و بگو:
خدایا! بر درگاه خانهاى از خانههاى پیامبرت و خاندان پیامبرت که بر او و بر ایشان، سلام باد ایستادهام و تو از ورود به خانههاى پیامبر، بدون اجازه وى، منع کردهاى و فرمودهاى: «اى مؤمنان! به خانههاى پیامبر، وارد نشوید، جز آن که اجازه یابید».
خدایا! من، حُرمت پیامبرت را در نبودش باور دارم، همان گونه که در حضورش اعتقاد دارم، و مىدانم که پیامبرانت و جانشینانت، زندهاند و نزد تو روزى مىخورند، جایگاه مرا هماکنون مىبینند، و سخن مرا مىشنوند، و تو، مانع رسیدن سخن ایشان هستى [، و گر نه، پاسخ هم مىگفتند].
پس براى ورود در این لحظه، اوّل از تو اى خدا، اجازه مىخواهم و سپس، از فرستادهات که درودهاى تو بر او و خاندانش باد، و آن گاه، از جانشینت، امامى که اطاعتش بر من واجب است، و نیز از فرشتگانِ گمارده شده بر این جایگاه مبارک که مطیع و گوش به فرمان تو هستند. سلام و رحمت و برکات خدا بر شما فرشتگانِ گمارده شده بر این بارگاهِ مبارک!
به اذن خدا و اذن پیامبر و اذن جانشینانش و اذن این امام، و به اذن شما [فرشتگان] که درودهاى خدا بر همگى شما باد، و به قصد تقرّب به خدا و به وسیله خدا و پیامبرش محمّد و خاندان پاکش، به این خانه وارد مىشوم. پس اى فرشتگان خدا، یاوران من باشید و یاران من باشید تا این که به این خانه در آیم و خدا را با همه گونه دعا بخوانم و به بندگىِ خویش براى خدا و نیز به اطاعتم از این
ولِابائِهِ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِم بِالطّاعَةِ.
ثُمَّ ادخُل مُقَدِّما رِجلَکَ الیُمنى، وکَبِّرِ اللّهَ تَعالى مِئَةَ تَکبیرَةٍ، وَاستَقبِلِ الضَّریحَ بِوَجهِکَ ….(65)
ح – تَقدیم الیمنى
3200. المزار الکبیر عن صفوان بن مهران الجمّال عن جعفر بن محمّد الصّادِق علیه السلام: إذا أرَدتَ زِیارَةَ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ، فَصُم قَبلَ ذلِکَ ثَلاثَةَ أیّامٍ … فَإِذا أتَیتَ البابَ فَقِف خارِجَ القُبَّةِ … ثُمَّ أدخِل رِجلَکَ الیُمنَى القُبَّةَ و أخِّرِ الیُسرى ….(19)
راجع: ص 218 (الفصل الثامن/ الزیارة السابعة)
و ص 406 (الفصل التاسع/ مایزار به الإمام علیه‌السلام و أنصاره/ الزیارة العاشرة).
ط- الزیارة بالمأثور
جدیر بالذکر أنّ الزیارات الجامعة والمطلقة لأبی عبد اللّه الحسین علیه‌السلام و أصحابه المیامین ستأتی فی الفصلین الثامن(66) والتاسع(67)، وزیارته الخاصة ببعض الأزمان فی الفصل الثانی عشر(68)، کما سیتم بیان آداب زیارته فی الفصلین العاشر(69) والحادی
امام و پدرانش که درودهاى خدا بر همه آنان باد، اقرار نمایم.
سپس با مقدّم داشتن پاى راست، داخل شو و با صد بار تکبیر گفتن، خداى متعال را بزرگ بدار و ضریح را جلوى روى خود، قرار ده ….
ح- مقدم کردن پاى راست
3200. المزار الکبیر به نقل از صفوان بن مهران، از امام صادق علیه السلام: هنگامى که خواستى به زیارت حسین بن على که درودهاى خدا بر او باد بروى، پیش از آن، سه روز، روزه بگیر … و هنگامى که به در رسیدى، در بیرون گنبد بِایست … و سپس، پاى راستت و آن گاه، پاى چپت را به درون بگذار ….(23)
ر. ک: ص 219 (فصل هشتم/ زیارت هفتم)
و ص 407 (فصل نهم/ زیارتهاى امام علیه‌السلام و یارانش/ زیارت دهم).
ط- زیارت کردن، با زیارتهاى روایت شده
گفتنى است که زیارتنامههاى جامع و مطلق سید الشهدا علیه‌السلام و یارانش در فصلهاى هشتم(70) و نهم(71) و زیارت مخصوص ایشان در فصل دوازدهم(72) و آداب زیارت وى در فصلهاىدهم(73) و یازدهمِ(74) این بخش، به طور مشروح، خواهد آمد.
عشر(75) من هذا القسم.
ی- صلاة رکعتی الزیارة بعد الفراغ
3201. کامل الزیارات عن أبی حمزة الثمالی عن الصادق علیه‌السلام فی زِیارَةِ الحُسَینِ علیه‌السلام وکَیفِیَّةِ الصَّلاةِ عِندَهُ: … ثُمَّ تَدورُ مِن خَلفِ الحُسَینِ علیه‌السلام إلى عِندِ رَأسِهِ، وصَلِّ عِندَ رَأسِهِ رَکعَتَینِ، تَقرَأُ فِی الاولَى الحَمدَ ویس، وفِی الثّانِیَةِ الحَمدَ وَالرَّحمنَ، وإن شِئتَ صَلَّیتَ خَلفَ القَبرِ، وعِندَ رَأسِهِ أفضَلُ.
فَإِذا فَرَغتَ فَصَلِّ ما أحبَبتَ، إلّا أنَّ الرَّکعَتَینِ رَکعَتَیِ الزِّیارَةِ لابُدَّ مِنهُما عِندَ کُلِّ قَبرٍ. فَإِذا فَرَغتَ مِنَ الصَّلاةِ فَارفَع یَدَیکَ وقُل ….(76)
3202. مصباح الزائر: صِفَةُ صَلاةٍ اخرى عِندَ رَأسِ الحُسَینِ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ، وهُما رَکعَتانِ بِالرَّحمنِ وتَبارَکَ؛ فَمَن صَلّاهُما کَتَبَ اللّهُ لَهُ خَمسا وعِشرینَ حَجَّةً، مَقبولَةً مَبرورَةً مُتَقَبَّلَةً مَعَ رَسولِ اللّهِ صلى الله علیه و آله.(77)
راجع: ج 12 ص 6 (الفصل العاشر: التسبیح والصلاة عند قبره).
7 / 3
جوامع الآداب
3203. کامل الزیارات عن أبی حمزة الثمالی عن الصادق علیه السلام: إذا أرَدتَ المَسیرَ إلى قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام، فَصُم یَومَ الأَربِعاءِ وَالخَمیسِ وَالجُمُعَةِ، فَإِذا أرَدتَ الخُروجَ، فَاجمَع
ی- گزاردن دو رکعت نماز، بعد از اتمام زیارت
3201. کامل الزیارات به نقل از ابو حمزه ثُمالى، از امام صادق علیه السلام، در بیان چگونگى زیارت امام حسین علیه‌السلام و نماز گزاردن در کنار مرقدش: … و از پشت [قبر] امام حسین علیه‌السلام دور مىزنى و به نزد سرش مىآیى. نزد سرش، دو رکعت نماز بگزار که در رکعت اوّل، سوره «حمد» و «یس» و در رکعت دوم، سوره «حمد» و «الرحمن» را مىخوانى و اگر خواستى، پشت قبر بخوان؛ امّا نزد سر، بهتر است.
چون نمازت را به پایان بردى، هر چه قدر خواستى، نماز بخوان، جز آن دو رکعت نماز زیارت که نزد هر قبرى باید بخوانى. چون از نمازت فارغ شدى، دستانت را بالا ببر و بگو: ….(78)
3202. مصباح الزائر: نماز دیگر نزد سرِ حسین که درودهاى خدا بر او باد، این گونه است که دو رکعت با [سوره] «الرحمن» و [سوره] «تبارَک»، خوانده مىشود و هر کس آن را بخواند، خداوند، بیست و پنج حجّ پاکیزه مقبول به همراه پیامبر خدا صلى الله علیه و آله، برایش مىنویسد».
ر. ک: ج 12 ص 7 (فصل دهم: تسبیحها و نمازهاى زیارت امام حسین علیه السلام).
7/ 3
آداب کلى زیارت امام حسین علیه السلام
3203. کامل الزیارات به نقل از ابو حمزه ثُمالى، از امام صادق علیه السلام: هنگامى که خواستى به سوى قبر حسین علیه‌السلام بروى، روز چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه را روزه بگیر، و چون
أهلَکَ ووُلدَکَ وَادعُ بِدُعاءِ السَّفَرِ، وَاغتَسِل قَبلَ خُروجِکَ … ولا تَدَّهِن ولا تَکتَحِل حَتّى تَأتِیَ الفُراتَ، و أقِلَّ مِنَ الکَلامِ وَالمِزاحِ، و أکثِر مِن ذِکرِ اللّهِ تَعالى، وإیّاکَ وَالمِزاحَ وَالخُصومَةَ!(79)
3204. تهذیب الأحکام عن أبی بصیر عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام: إذا أتَیتَ الحُسَینَ علیه‌السلام فَما تَقولُ؟ قُلتُ: أشیاءَ أسمَعُها مِن رُواةِ الحَدیثِ، مِمَّن سَمِعَ مِن أبیکَ.
قالَ: أفَلا اخبِرُکَ عَن أبی عَن جَدّی عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ علیه‌السلام کَیفَ کانَ یَصنَعُ فی ذلِکَ؟ قالَ: قُلتُ: بَلى جُعِلتُ فِداکَ!
قالَ: إذا أرَدتَ الخُروجَ إلى أبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام، فَصُم قَبلَ أن تَخرُجَ ثَلاثَةَ أیّامٍ: یَومَ الأَربِعاءِ ویَومَ الخَمیسِ ویَومَ الجُمُعَةِ، فَإِذا أمسَیتَ لَیلَةَ الجُمُعَةِ فَصَلِّ صَلاةَ اللَّیلِ، ثُمَّ قُم فَانظُر فی نَواحِی السَّماءِ، وَاغتَسِل تِلکَ اللَّیلَةَ قَبلَ المَغرِبِ، ثُمَّ تَنامُ عَلى طُهرٍ، فَإِذا أرَدتَ المَشیَ إلَیهِ فَاغتَسِل، ولا تَطَیَّب ولا تَدَّهِن ولا تَکتَحِل حَتّى تَأتِیَ القَبرَ.(80)
3205. کامل الزیارات عن محمّد بن مسلم عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام، قال: قُلتُ لَهُ: إذا خَرَجنا إلى أبیکَ [أیِ الحُسَینِ علیه السلام] أفَلَسنا فی حَجٍّ؟
قالَ: بَلى. قُلتُ: فَیَلزَمُنا ما یَلزَمُ الحاجَّ؟
قالَ: ماذا؟ قُلتُ: مِنَ الأَشیاءِ الَّتی یَلزَمُ الحاجَّ؟
قالَ: یَلزَمُکَ حُسنُ الصَّحابَةِ لِمَن یَصحَبُکَ، ویَلزَمُکَ قِلَّةُ الکَلامِ إلّا بِخَیرٍ، ویَلزَمُکَ کَثرَةُ ذِکرِ اللّهِ، ویَلزَمُکَ نَظافَةُ الثِّیابِ، ویَلزَمُکَ الغُسلُ قَبلَ أن تَأتِیَ الحائِرَ، ویَلزَمُکَ الخُشوعُ وکَثرَةُ الصَّلاةِ، وَالصَّلاةُ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، ویَلزَمُکَ التَّوقیرُ لِأَخذِ ما لَیسَ لَکَ، ویَلزَمُکَ أن تَغُضَّ بَصَرَکَ، ویَلزَمُکَ أن تَعودَ إلى أهلِ الحاجَةِ مِن إخوانِکَ
خواستى از خانه بیرون بیایى، خانواده و فرزندانت را گِرد آور و دعاى سفر را بخوان و پیش از خروج، غسل کن … و روغن مزن و سرمه مکش تا آن که به رود فرات برسى، و از سخن گفتن و شوخى، بکاه و بر ذکر خداى متعال، بیفزاى و از شوخى و بگو مگو، پرهیز کن.
3204. تهذیب الأحکام به نقل از ابو بصیر: امام صادق علیه‌السلام فرمود: «هنگامى که نزد حسین علیه‌السلام مىآیى، چه مىگویى؟».
گفتم: چیزهایى که از راویان حدیث شنیدهام؛ کسانى که از پدرت حدیث کردهاند.
فرمود: «آیا از آنچه پدرم نقل مىکرد که جدّم زین العابدین علیه‌السلام انجام مىداد، باخبرت نکنم؟».
گفتم: چرا، فدایت شوم!
فرمود: «هنگامى که خواستى به سوى ابا عبد اللّه الحسین علیه‌السلام بیرون بروى، سه روز پیش از بیرون رفتن، روز چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه را روزه بگیر و چون به شب جمعه رسیدى، نماز شب بخوان و سپس بِایست و به کرانههاى آسمان بنگر و آن شب را پیش از مغرب، غسل کن تا با طهارت بخوابى، و چون خواستى به سوى او گام بردارى، غسل کن، و خود را خوشبو مکن و روغن مزن و سرمه مکش تا به نزد قبر در آیى».
3205. کامل الزیارات به نقل از محمّد بن مسلم: به امام صادق علیه‌السلام گفتم: هنگامى که ما به سوى پدرت امام حسین علیه‌السلام حرکت مىکنیم، آیا در سفر حج نیستیم؟
فرمود: «چرا».
گفتم: پس آنچه بر حجگزار لازم است، بر ما هم هست؟
فرمود: «چه چیزهایى لازم است؟».
گفتم: چیزهایى که بر حجگزار، لازم است.
فرمود: «بر تو، همراهى نیکو با همراهانت، لازم است. بر تو، کمگویى، جز به نیکى، لازم است. بر تو، ذکر فراوان خدا، لازم است. بر تو، تمیز کردن جامهات، لازم است. بر تو، غسل پیش از آمدن به مرقد حسین علیه السلام، لازم است. بر تو، خشوع و بسیار نماز خواندن، لازم است، و نیز درود فرستادن بر محمّد و خاندان محمّد.
إذا رَأَیتَ مُنقَطِعا وَالمُواساةُ، ویَلزَمُکَ التَّقِیَّةُ الَّتی قِوامُ دینِکَ بِها، وَالوَرَعُ عَمّا نُهیتَ عَنهُ، وَالخُصومَةِ، وکَثرَةِ الأَیمانِ، وَالجِدالِ الَّذی فیهِ الأَیمانُ.
فَإِذا فَعَلتَ ذلِکَ تَمَّ حَجُّکَ وعُمرَتُکَ، وَاستَوجَبتَ مِنَ الَّذی طَلَبتَ ما عِندَهُ بِنَفَقَتِکَ وَاغتِرابِکَ عَن أهلِکَ، ورَغبَتِکَ فیما رَغِبتَ أن تَنصَرِفَ بِالمَغفِرَةِ وَالرَّحمَةِ وَالرِّضوانِ.(81)
3206. کتاب من لا یحضره الفقیه عن الصادق علیه السلام: بَلَغَنی أنَّ قَوما إذا زارُوا الحُسَینَ علیه‌السلام حَمَلوا مَعَهُم السُّفرَةَ، فیهَا الجِداءُ(82) وَالأَخبِصَةُ(83) و أشباهُهُ، لَو زاروا قُبورَ أحِبّائِهِم ما حَمَلوا مَعَهُم هذا.(84)
3207. کامل الزیارات عن أبی المضا: قالَ کَرّامٌ(85) لِأَبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام: جُعِلتُ فِداکَ! إنَّ قَوما یَزورونَ قَبرَ الحُسَینِ علیه‌السلام فَیُطَیِّبونَ السُّفَرَ.
فَقالَ(86) أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام: أما إنَّهُم لَو زاروا قُبورَ آبائِهِم ما فَعَلوا ذلِکَ.(87)
با وقار باش و آنچه را شایسته تو نیست، فرو بگذار. بر تو، فرو خواباندن دیدهات، [از حرام] لازم است. بر تو لازم است که به برادران نیازمند و درماندهات که دستشان از همه جا کوتاه شده، رسیدگى و کمک کنى و از خودگذشتگى نمایى. بر تو لازم است تقیّه کنى، که قوام دینت به آن است، و از آنچه نهى شدهاى، پارسایى بورزى، و نیز از بگومگو کردن و سوگند فراوان و کشمکشهایى که در آن، سوگند یاد مىشود.
هنگامى که اینها را به انجام رساندى، حج و عمرهات، کامل است و مستحقّ بازگشت با آمرزیدگى و رحمت و خشنودى خدا هستى و نیز مستحقّ چیزهایى هستى که با هزینه کردن اموالت و دورى از خانوادهات، به آنها امید داشتى و آنها را از او طلب نمودى».
3206. کتاب من لا یحضره الفقیه از امام صادق علیه السلام: به من خبر رسیده که کسانى، هنگام رفتن به زیارت حسین علیه السلام، با خود، سفره [ى رنگین] مىبرند و برّه نر (بُز نر) و حلوا و شبیه اینها را در آن، قرار مىدهند. اگر به زیارت قبرهاى دوستانشان مىرفتند، اینها را با خود نمىبردند!
3207. کامل الزیارات به نقل از ابو مَضا: کَرّام به امام صادق علیه‌السلام گفت: فدایت شوم! گروهى قبر حسین علیه‌السلام را زیارت مىکنند و سفرهها [ى رنگینى] همراه خود مىبرند.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: «بدانید که اگر آنان، قبرهاى پدرانشان را زیارت مىکردند، چنین نمىکردند».
3208. المزار للمفید: رُوِیَ عَنهُ [الصّادِقِ علیه السلام] أنَّهُ قالَ: یَزورونَ خَیرٌ مِن أن لا یَزوروا، ولا یَزورونَ خَیرٌ مِن أن یَزوروا، فَقالَ لَهُ المُفَضَّلُ بنُ عُمَرَ: قَطَعتَ ظَهری!
فَقالَ: تَاللّهِ إنَّ أحَدَکُم لَیَذهَبُ إلى قَبرِ أبیهِ کَئیبا حَزینا، وتَأتونَهُ أنتُم بِالسُّفَرِ! کَلّا حَتّى تَأتونَهُ شُعثا غُبرا.(88)
3209. تهذیب الأحکام عن أبی مضا عن رجل عن أبی عبداللّه [الصادق] علیه السلام: یَأتونَ قَبرَ أبی عَبدِ اللّهِ علیه‌السلام فَیَتَّخِذونَ سُفَرا، أما إنَّهُم لَو أتَوا قُبورَ آبائِهِم وامَّهاتِهِم لَم یَفعَلوا ذلِکَ.
قُلتُ: فَأَیَّ شَیءٍ یَأکُلونَ؟ قالَ: الخُبزَ وَاللَّبَنَ.(89)
3208. المزار، مفید: از امام صادق علیه‌السلام روایت شده که فرمود: «[برخى اگر] زیارت کنند، بهتر از آن است که زیارت نکنند، و [برخى اگر] زیارت نکنند، بهتر از آن است که زیارت کنند».
مفضّل بن عمَر به امام علیه‌السلام گفت: پشتم را شکستى!
امام علیه‌السلام فرمود: «به خدا سوگند، هر یک از شما به سوى قبر پدرش با حزن و اندوه مىرود؛ ولى شما به زیارت [حسین علیه السلام] با سفرهها [ى رنگین] مىآیید! هرگز [پاداشى نخواهید داشت]، مگر آن که پریشان و غبار آلوده به زیارتش بیایید».
3209. تهذیب الأحکام به نقل از ابو مَضا، از مردى: امام صادق علیه‌السلام فرمود: «براى زیارت قبر ابا عبد اللّه الحسین علیه السلام، سفرهها [و غذاهاى رنگارنگ] بر مىدارند! بدانید که اگر به زیارت قبر پدر و مادرشان مىرفتند، چنین نمىکردند».
گفتم: پس چه بخورند؟
فرمود: «نان و ماست».
1) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2 ص 44 ح 159 عن داوود بن سلیمان الفرّا عن الإمام الرضا عن أبیه عن جدّه علیهم السلام، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 2 ص 581 ح 3174 عن الإمام الصادق علیه السلام، المزار الکبیر: ص 325 ح 2، کامل الزیارات: ص 279 ح 439 کلاهما عن عیینة بیّاع القصب عن الإمام الصادق علیه‌السلام وکلّها بزیادة «أعلى» بعد «فی»، بحار الأنوار: ج 101 ص 69 ح 1.
2) الکافی: ج 4 ص 581 ح 5، تهذیب الأحکام: ج 6 ص 44 ح 94، ثواب الأعمال: ص 112 ح 13، المزار للمفید: ص 38 ح 2، کامل الزیارات: ص 308 ح 518، بحار الأنوار: ج 101 ص 43 ح 81.
3) علّیّین، جایگاهى والا و محلّ حضور مقرّبان درگاه الهى در بهشت است.
4) کامل الزیارات: ص 175 ح 235 و ص 285 ح 459، بحار الأنوار: ج 101 ص 2 ح 3.
5) تهذیب الأحکام: ج 6 ص 51 ح 120، المزار للمفید: ص 51 ح 1، کامل الزیارات: ص 324 ح 551، مصباح المتهجّد: ص 771، الإقبال: ج 3 ص 64، بحار الأنوار: ج 101 ص 105 ح 11.
6) فضل زیارة الحسین علیه السلام: ص 65 ح 47.
7) الکافی: ج 4 ص 582 ح 8 و ح 10 عن غسّان البصریّ عن الإمام الصادق علیه السلام، ثواب الأعمال: ص 111 ح 4 عن قائد الخیّاط و ح 7 عن ابن مسکان عن الإمام الصادق علیه السلام، الأمالی للصدوق: ص 206 ح 225، المزار الکبیر: ص 326 ح 3 کلاهما عن فائد الحنّاط، کامل الزیارات: ص 262 ح 396 عن قائد الحنّاط، بحار الأنوار: ج 101 ص 21 ح 1.
8) القمر: 54 -55.
9) کامل الزیارات: ص 267 ح 414، بحار الأنوار: ج 101 ص 73 ح 20.
10) کامل الزیارات: ص 274 ح 427، بحار الأنوار: ج 101 ص 20 ح 7.
11) کامل الزیارات: ص 276 ح 430، بحار الأنوار: ج 101 ص 20 ح 9.
12) کَلْب وبنو کلب وبنو أکلب: قبائل (القاموس المحیط: ج 1 ص 125 «کلب»).
13) الإقبال: ج 3 ص 340، بحار الأنوار: ج 101 ص 98 ح 27.
14) کامل الزیارات: ص 273 ح 425، بحار الأنوار: ج 101 ص 19 ح 4.
15) الأعنان: النواحی (النهایة: ج 3 ص 313 «عنن»).
16) کامل الزیارات: ص 275 ح 428 و ص 290 ح 470، بحار الأنوار: ج 101 ص 19 ح 5.
17) مصباح المتهجّد: ص 717 وراجع تمام الحدیث: ص 308 ح 3232.
18) براىدیدن متن کامل حدیث، ر. ک: ص 309 ح 3232.
19) المزار الکبیر: ص 427 ح 3 وراجع تمام الحدیث: ص 290 ح 3231.
20) کامل الزیارات: ص 270 ح 418، بحار الأنوار: ج 101 ص 26 ح 31.
21) کامل الزیارات: ص 271 ح 421، بحار الأنوار: ج 101 ص 18 ح 2.
22) کامل الزیارات: ص 260 ح 393 و ص 269 ح 416، بحار الأنوار: ج 101 ص 66 ح 55.
23) براى دیدن متن کامل حدیث، ر. ک: ص 291 ح 3231.
24) کامل الزیارات: ص 270 ح 420، بحار الأنوار: ج 101 ص 18 ح 1.
25) الأشعث: المُغبّر الرأس، والتشعّث: تلبّد الشعر (القاموس المحیط: ج 1 ص 168 «شعث»).
26) الظاهر أنّ هذه العبارة تشیر إلى استحباب الاجتناب عن التزیّن عند زیارة الإمام الحسین علیه السلام، وبناءً على ذلک فلیس هناک تعارض بین أمثال هذه الروایات و بین ما دلّ على استحباب الغسل وارتداء أنظف الملابس و أطهرها حین زیارته (راجع: ص 150 «الغسل» و ص 156 «لبس أنظف الثّیاب» و ص 156 «الاجتناب من الطیب والدّهن والاکتحال والمزاح والخصومة»).
27) ظاهرا این جمله به استحباب اجتناب از آراستگى و زینت در زیارت ایشان، اشارهدارد. بنا بر این، میان این گونه احادیث و آن چه بر استحباب غُسل و پوشیدن پاکیزهترینِ لباسها دلالت دارد، تعارضى نیست. ر. ک: ص 151 (غسل) و ص 157 (پوشیدن پاکیزهترین لباسها) و ص 157 (پرهیز از به کار بردن عطر و روغن و سرمه و خوددارى از شوخى و بگومگو).
28) کامل الزیارات: ص 252 ح 377، بحار الأنوار: ج 101 ص 142 ح 12 وفیه «غبر» بدل «مغبر».
29) رجل مکروب: مهموم (المصباح المنیر: ص 529 «کرب»).
30) الکافی: ج 4 ص 587 ح 2، تهذیب الأحکام: ج 6 ص 76 ح 151 وفیه «زرت» بدل «أردت زیارة».
31) ثواب الأعمال: ص 114 ح 21، المزار للمفید: ص 96 ح 1، کامل الزیارات: ص 252 ح 376 وفیه «أردت زیارة» بدل «زرت»، المزار الکبیر: ص 369 ح 1، بحار الأنوار: ج 101 ص 140 ح 2.
32) تهذیب الأحکام: ج 6 ص 52 ح 125، کامل الزیارات: ص 346 ح 586 نحوه، بحار الأنوار: ج 101 ص 147 ح 34.
33) حِیالُه وبِحیالِه: أی بإزائه (لسان العرب: ج 11 ص 194 «حول»).
34) الکافی: ج 4 ص 572 ح 1، کامل الزیارات: ص 346 ح 585 عن یوسف الکناسیّ، بحار الأنوار: ج 101 ص 146 ح 33.
35) کامل الزیارات: ص 345 ح 584، تهذیب الأحکام: ج 6 ص 52 ح 124 نحوه، بحار الأنوار: ج 101 ص 146 ح 31.
36) تهذیب الأحکام: ج 6 ص 53 ح 127، المزار للمفید: ص 49 ح 4، المزار الکبیر: ص 350 ح 4 کلاهما عن بشیر الدهّان نحوه، بحار الأنوار: ج 101 ص 147 ح 37.
37) تهذیب الأحکام: ج 6 ص 53 ح 126، ثواب الأعمال: ص 117 ح 33، کامل الزیارات: ص 287 ح 464 ولیس فیه ذیله من «وناداه»، بحار الأنوار: ج 101 ص 147 ح 36.
38) کامل الزیارات: ص 239 ح 357، بحار الأنوار: ج 101 ص 50 ح 2 و 3.
39) کامل الزیارات: ص 348 ح 596، بحار الأنوار: ج 101 ص 145 ح 27.
40) تهذیب الأحکام: ج 6 ص 54 ح 130، کامل الزیارات: ص 345 ح 583، بحار الأنوار: ج 101 ص 146 ح 29.
41) کامل الزیارات: ص 344 ح 582، بحار الأنوار: ج 101 ص 143 ح 16.
42) کامل الزیارات: ص 348 ح 594، بحار الأنوار: ج 101 ص 145 ح 25.
43) المزار الکبیر: ص 427 ح 3 وراجع تمام الحدیث: ص 290 (الفصل التاسع/ ما یزار به الإمام علیه‌السلام و أنصاره/ الزِّیارة الثّانیة).
44) بحار الأنوار: ج 101 ص 230 ح 37 نقلًا عن البلد الأمین وراجع تمام الحدیث: ص 270 (الفصل التاسع/ ما یزار به سیِّد الشُّهداء خاصَّةً/ الزِّیارة العاشرة).
45) به کناره رود که از آن جا آب بر مىدارند، مَشرَعه گفته مىشود.
46) براى دیدن متن کامل حدیث، ر. ک: ص 291 (فصل نهم/ زیارتهاى امام علیه‌السلام و یارانش/ زیارت دوم).
47) براى دیدن متن کامل حدیث، ر. ک: ص 271 (فصلنهم/ زیارتهاى ویژه سیّد الشهدا/ زیارت دهم).
48) تهذیب الأحکام: ج 6 ص 76 ح 150، بحار الأنوار: ج 101 ص 148 ح 38 وراجع تمام الحدیث: ص 170 ح 3204.
49) کامل الزیارات: ص 393 ح 639، بحار الأنوار: ج 101 ص 173 ح 30 وراجع تمام الحدیث: ص 342 (الفصل التاسع: الزِّیارات المطلقة/ ما یزار به الإمام علیه‌السلام و أنصاره/ الزِّیارة السّابعة).
50) براى دیدن متن کامل حدیث، ر. ک: ص 171 ح 3204.
51) براى دیدن متن کامل حدیث، ر. ک: ص 343 (فصل نهم/ زیارتهاى امام علیه‌السلام و یارانش/ زیارت هفتم).
52) یَحفُّونهم بأجنحتهم: أی یطوفون بهم ویدورون حولهم (النهایة: ج 1 ص 408 «حفف»).
53) الکروبیّون: سادة الملائکة منهم جبریل ومیکائیل وإسرافیل، هم المقرّبون، أقرب الملائکة إلى حملة العرش (لسان العرب: ج 1 ص 714 «کرب»).
54) کامل الزیارات: ص 177 ح 239، بحار الأنوار: ج 45 ص 224 ح 17.
55) کرّوبیان، فرشتگان مقرّب عرشالهى اند و جبرئیل و میکائیل و اسرافیل، جزو ایشان اند.
56) مصباح المتهجّد: ص 717 وراجع تمام الحدیث: ص 304 ح 3232.
57) عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2 ص 272 ح 1 وراجع تمام الحدیث: ص 236 ح 3217.
58) الکافی: ج 4 ص 572 ح 1 وراجع تمام الحدیث: ص 280 ح 3230.
59) بحار الأنوار: ج 101 ص 230 ح 37 نقلًا عن البلد الأمین وراجع تمام الحدیث: ص 270 ح 3227.
60) براى دیدن متن کامل حدیث، ر. ک: ص 305 ح 3232.
61) براى دیدن متن کامل حدیث، ر. ک: ص 237 ح 3217.
62) براى دیدن متن کاملحدیث، ر. ک: ص 281 ح 3230.
63) براى دیدن متن کامل حدیث، ر. ک: ص 271 ح 3227.
64) الفلق: الشَّق (لسان العرب: ج 10 ص 309 «فلق»). وقوله: من فلقِ فیه، یعنی: من شقّ فمهِ.
65) المزار الکبیر: ص 555 ح 1 و ص 54 ح 1، مصباح الزائر: ص 44 و ص 418، المصباح للکفعمی: ص 629، بحار الأنوار: ج 102 ص 145.
66) راجع: ص 180.
67) راجع: ص 257.
68) راجع: ج 12 ص 34.
69) راجع: ج 12 ص 6.
70) ر. ک: ص 181.
71) ر. ک: ص 258.
72) ر. ک: ج 12 ص 35.
73) ر. ک: ج 12 ص 7.
74) ر. ک: ج 12 ص 21.
75) راجع: ج 12 ص 20.
76) کامل الزیارات: ص 417 ح 639، بحار الأنوار: ج 101 ص 173 ح 30 وراجع تمام الحدیث: ص 342 (الفصل التاسع/ ما یزار به الإمام و أنصاره/ الزِّیارة السّابعة).
77) مصباح الزائر: ص 531، بحار الأنوار: ج 101 ص 287 ذیل ح 2.
78) براى دیدن متن کامل حدیث، ر. ک: ص 343 (فصل نهم: زیارتهاى امام علیه‌السلام و یارانش/ زیارت هفتم).
79) کامل الزیارات: ص 393 ح 639، بحار الأنوار: ج 101 ص 173 ح 30.
80) تهذیب الأحکام: ج 6 ص 76 ح 150، بحار الأنوار: ج 101 ص 148 ح 38.
81) کامل الزیارات: ص 250 ح 374، بحار الأنوار: ج 101 ص 142 ح 11 نقلًا عن کامل الزیارات عن محمّد بن مسلم عن الإمام الباقر علیه السلام.
82) الجَدیُ من أولاد المعز: ذَکَرُها، والجمع جِداء (القاموس المحیط: ج 4 ص 311 «جدى»).
83) الخَبیصُ والخبیصة: هو طعام معمول من التمر والسمن، ویجمع على أخْبِصة (مجمع البحرین: ج 1 ص 491 «خبص»).
84) کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 2 ص 281 ح 2453، المزار للمفید: ص 97 ح 2، ثواب الأعمال: ص 115 ح 23 وفیه «الحلاوى» بدل «الجداء»، کامل الزیارات: ص 250 ح 372 وفیه «الحلاوة» بدل «الجداء»، المزار الکبیر: ص 369 ح 2 وفیه «الحداء» بدل «الجداء»، بحار الأنوار: ج 101 ص 141 ح 7.
85) والظاهر: هو لقب عبد الکریم بن عمرو بن صالح (هامش المصدر). هذا وفی بحار الأنوار: «خِزامٌ» بدل «کَرّامٌ».
86) فی المصدر: «قال لی …»، والتصویب من بحار الأنوار.
87) کامل الزیارات: ص 249 ح 371، بحار الأنوار: ج 101 ص 141 ح 6.
88) المزار للمفید: ص 97 ح 3، کامل الزیارات: ص 250 ح 373، المزار الکبیر: ص 369 ح 3، بحار الأنوار: ج 101 ص 141 ح 10.
89) تهذیب الأحکام: ج 6 ص 77 ح 152، ثواب الأعمال: ص 114 ح 22، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 2 ص 281 ح 2452 کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج 101 ص 141 ح 5.
